مطالعه تطبيقي نقوش پرنده در سفالينه‌هاي ايران دوره عباسي و سفال‌هاي چين (مربوط به قرن 9 ميلادي)

A Comparative Study of Bird Motifs on Ceramics of the Abbasid-Era Iran and China (9th Century A.D.)

از دوره عباسي تحولاتي در نقش سفال‌هاي ايران پديد آمد كه گفته مي‌شود يكي از دلايل آن سفال‌هاي وارداتي چين بوده است. از رايج‌ترين تزييناتي كه روي اين سفالينه‌ها در ايران و چين مشاهده مي‌شود نقش پرنده است. به همين سبب در اين پژوهش مقايسه‌اي بر اساس الگوهاي فرمي نقوش پرندگان سفالينه‌هاي ايران، در دوره عباسي (9 تا 13ميلادي) و سفال‌هاي وارداتي قرن 9 ميلادي چين جهت يافتن تاثيرات متقابل سفالگري اين دو تمدن بر يكديگر صورت مي‌گيرد. گردآوري داده‌ها با استفاده از روش كتابخانه‌اي و مراجعه به موزه‌ها يا سايت‌هاي اينترنتي آنها صورت گرفته است. براي جمع‌آوري نمونه‌ها، از سفالينه‌هاي مراكز مهم سفالگري ايران شامل گرگان، نيشابور، كاشان، ري، ساوه، آمل و كردستان و سفال‌هاي پيداشده در كشتي تجاري بليتانگ چين استفاده شده است. براي بررسي نقوش نيز از شيوه توصيفي- تحليلي بهره گرفته شده است. در بررسي ريخت‌شناسي نقوش پرنده در سفال‌هاي چيني و مقايسه با نمونه‌هاي ايراني كه هم‌عصر يا متاخرتر بودند، شباهت‌هايي مشاهده مي‌شود. حركت آزاد قلم و هماهنگ‌ شدن نقش با ظرف به‌كمك خم شدن يا پيچش دايره‌وار پرنده از ويژگي‌هايي است كه در هر دو مشاهده مي‌شود. اما تفاوت‌هاي زيادي نيز با مقايسه نمونه‌ها آشكار مي‌گردد. با وجود اينكه روابط تجاري بين دو تمدن همسايه سبب متاثر شدن متقابل هنرهاي دو منطقه شدند، اما هيچ‌كدام نسخه كپي از ديگري نيست و وجود خصوصيات منحصر به فرد در نقوش هر دو منطقه تاثيرات متقابل بين دو فرهنگ با حفظ هويت خويش را نشان‌ مي‌دهد. .

Since the Abbasid period, ceramic motifs in Iran undergone changes which allegedly were partly due to the imported ceramics from China. One of the commonest decorations of these ceramics in Iran and China was the bird motif. Thus in this study, a comparison based on the formal patterns of the motifs of birds on Iran’s ceramics in the Abbasid period (9-13 A.D.) and the imported ceramics of the 9th century A.D. from China is drawn to find out the reciprocal influences of the ceramics of these two civilizations. Data is collected through library research, referring to the museums and websites. To collect the samples, the ceramics from main ceramic centers of Iran, including Gorgan, Nishapur, Kashan, Rey, Saveh, Amol and Kurdestan, and the ceramics found from the China’s Belitung commercial ship are used. The descriptive-analytical method is used to study the motifs. Morphological study of the bird motifs in Chinese ceramics and their comparison with the Iranian contemporaneous or latter examples, indicate some similarities. The free movement of the pen and the harmony of the motif with the vessel through the curves and circular bends of the bird’s shape are common characteristics apparent in both of them. But there are many differences as well, which become evident through the comparison of the samples. Though the commercial relations between two neighboring civilizations have led to reciprocal influences in both locations, but they are not each other’s copies and their unique qualities of motifs in both locations, indicate reciprocal influences between two cultures, yet the maintenance of their identities.