انرژي عرصه «بازي بزرگ جديد» در آسياي مركزي (مطالعه موردي روسيه، آمريكا و چين)

با افزايش وابستگي اقتصادي جهان به منابع انرژي هيدروكربني، دامنه دار شدن تنش ها در خاورميانه و نيز ظهور روسيه به عنوان يك بازيگر اصلي در بازار انرژي جهان، نفت و گاز آسياي مركزي و مسيرهاي انتقال آن به بازارهاي مصرف بيش از پيش مورد توجه قدرت هاي بزرگ صنعتي قرار گرفته است. دهه ها كشمكش طولاني مدت براي كنترل منابع نفت و گاز طبيعي، زيرساخت و نفوذ منطقه آسياي مركزي با عنوان "بازي بزرگ جديد" بين اروپا، چين، روسيه و آمريكا مطرح بوده است و هر كدام از قدرت ها سعي مي كردند براي نفوذ بيشتر در منطقه از يكديگر پيشي بگيرند. در سال‌هاي پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و با كشف ذخاير عظيم انرژي نفت و گاز در آسياي مركزي رقابت ميان قدرت هاي بزرگ تشديد شد. از يك طرف، روس ها با منحصر كردن تمام مسيرهاي صادرات از سرزمين خود، مايلند كه نفوذ و كنترل سنتي خود را بر كشورهاي تازه استقلال يافته حفظ كنند. از طرف ديگر، آمريكا كه به عنوان رقيب جدي در منطقه وارد شده است، طرفدار مسيرهايي است كه در راستاي اهداف درازمدت و علايق ژئوپلتيك خود در منطقه منجر شود. چين هم با دارا بودن انگيزه هاي قوي براي حضور در آسياي مركزي به چالش كشيدن سياست هاي هژمونيك آمريكا و دستيابي به منابع انرژي و بازار بزرگ منطقه، وارد رقابت با ساير رقبا شده است. اگرچه روسيه به عنوان قدرت اصلي در انرژي آسياي مركزي است، اما حضور بازيگران جديدي همچون آمريكا و خصوصا چين و تلاش جمهوري‌هاي قزاقستان و تركمنستان براي يافتن راه هاي جايگزين انتقال نفت و گاز منافع روسيه در منطقه را با چالش مواجه كرده است. براين اساس، مولفين اين مقاله سوال خود را چنين مطرح مي­كنند كه چه كساني در بازي قدرت براي تسلط بر منابع آسياي مركزي پيروز خواهند شد؟ فرضيه ما اين است كه باتوجه به رشد اقتصادي چين و نياز اين كشور به منابع عظيم نفت و گاز و همچنين گسترش روابط پكن با همسايگان آسياي مركزي، چين در آينده قدرت اصلي در منطقه خواهد بود.