ارزيابي تغييرات فصلي بر تركيب و توليد شير گاوهاي هلشتاين تغذيه شده با دانه كتان

سابقه و هدف: به منظور بررسی اثر تغییرات فصلی و رژیم غذایی بر تركیب و تولید شیر خام و ارتباط این شاخص‌ها با یكدیگر، شیر 5 گاوداری صنعتی ارزیابی شد. مواد و روشها: این آزمایش در 2 فصل تابستان و زمستان در سال 1393 انجام شد. تغییرات دمایی از ایستگاه تحقیقات هواشناسی شمال شرق ایران (مشهد) جمع آوری شد. گاوهای شیرده با 2 جیره متفاوت در سه سطح تولید (پر تولید، متوسط تولید و كم تولید) تغذیه شدند: جیره شاهد (بدون دانه كتان) و جیره آزمایشی (حاوی 10 درصد دانه كتان). جیرهها به صورت مخلوط در اختیار حیوانات قرار گرفت. در این آزمایش، میزان ماده خشك مصرفی، تولید شیر روزانه، چربی شیر، پروتئین، لاكتوز، مواد جامد شیر و اسیدهای چرب غیر اشباع آن اندازه گیری شد. یافتهها: با افزایش THI در طی تابستان (72≤ THI) نسبت به زمستان (72≥ THI) میزان مصرف خوراك كاهش یافت (به ترتیب 8/21 در مقابل 0/24 كیلوگرم ماده خشك در روز). درنتیجه كاهش مصرف خوراك، تولید شیر و پروتئین شیر نیز كاهش یافت و چربی شیر تمایل به افزایش داشت. همچنین نسبت چربی به پروتئین در فصل زمستان افزایش معنی‌داری یافت (39/1 در مقابل 28/1). تیمار آزمایشی حاوی 10 درصد دانه كتان، موجب افزایش تولید شیر، اسید چرب غیر اشباع با چند پیوند دوگانه (PUFA) و اسید لینولنیك شد. همچنین اسید چرب غیر اشباع با یك پیوند دوگانه (MUFA) و اسید لینولئیك افزایش یافت ولی چربی شیر كاهش یافت. مصرف خوراك، درصد پروتئین، لاكتوز و مواد جامد شیر تحت تأثیر تیمار حاوی دانه كتان قرار نگرفتند. آنالیز استاندارد همبستگی بین تولید شیر با پروتئین شیر بیانگر ارتباط منفی این دو عامل است و با عوامل دیگر رابطهای نداشت. در این آزمایش ارتباط معنی‌داری بین مواد جامد شیر با چربی شیر (795/0)، پروتین شیر (770/0) و لاكتوز شیر(477/0) مشاهده شد. علاوه بر این، رابطه اسیدهای چرب 18 كربن غیراشباع شیر با چربی شیر معكوس بود. نتیجه‌گیری: براساس نتایج به دست آمده تغذیه دام‌ها با دانه كتان موجب افزایش نسبت چربی به پروتئین در فصل زمستان شد كه احتمالاً دلیلی بر بهره وری بهتر از چربی در بدن دام‌هاست. همچنین نتایج این آزمایش به روشنی بیانگر امكان افزایش تولید ارگانیك امگا-3 در شیر تا 3/2 برابر شیر شاهد در چربی شیر است. علاوه بر این به دلیل وابستگی شاخص‌های تركیبات شیر خام به یكدیگر، می‌توان برای بهبود كیفیت شیر با ایجاد محیط مناسب دمایی و تغذیه مناسب برای گاوهای شیری، شیری با كیفیت بالاتر تولید كرد.