تحليل هرمنوتيك داستان «آمدن مهمان پيش يوسف (ع)» در مثنوي مولوي

Hermeneutic Analysis of the Story of Joseph’s Guest in Mowlavi’s Masnavi

بررسي آثار ادبي از ديدگاه هاي گوناگون مي تواند جنبه هاي مختلف زيبايي هاي ساختاري، فنّي و معنايي هر اثر را به گونه اي نظام مند و مبتني بر انگاره هاي علمي براي خواننده مشخص كند. امروزه مطالعات هرمنوتيك يكي از شيوه هاي راهگشا براي كشف ابعاد پنهان معناي متن هاي ادبي محسوب مي شود. اينگونه پژوهش ها در پي درك معنا از طريق شناخت نيّت مولف و با توجّه به بستر زماني، مكاني و تاريخي شكل گيري متن است. هدف از پژوهش حاضر بررسي نمونه اي از متون نمادين ادب فارسي يعني داستان آمدن مهمان پيش يوسف (ع) در مثنوي مولوي است. در اين چارچوب، نيت شاعر از انتخاب عناصر داستان مورد ارزيابي واقع شده است. سخن مولانا به عنوان يكي از عميق ترين متون تاويل پذير در ادب فارسي مي تواند موضوع مناسبي براي بررسي هاي هرمنوتيك از اين دست باشد. داستان مذكور نيز همچون ساير اشعار مثنوي معنوي حاوي لايه هاي نهفته و كاربرد نمادين مفاهيم مختلف و نيز اشاره-هاي پيدا و پنهان به انديشه هاي مولانا درباره جهان و انسان است و پژوهش حاضر مي كوشد بخشي از اين مفاهيم را از متن استخراج كند. در اين راه با اشاره به عناصر داستان و مقايسه انديشه هاي مولوي و افلاطون تفسيري نمادگرا مبتني بر هرمنوتيك فلسفي از اين داستان ارايه گرديده است. نتايج حاصل از انجام پژوهش دربردارنده اين مهم است كه كاربرد برخي واژه ها و مفاهيم در شعر مولوي همچون آفاق حاكي از نگرش افلاطوني مولوي و اشاره اي به سير آفاقي سالك است. به علاوه كليدواژه آينه كه تنها سايه و تصويري از حقيقت را به دست مي دهد، مي تواند با همين نيّت از سوي مولّف به كار رفته باشد.

Analyzing literary works from various perspectives can shed lights upon the different aspects of the structural, technical and semantic merits of every piece in a systematic method based on scientific methods. Hermeneutic studies have now become one of the illuminating methods for the discovery of hidden dimensions in the meaning of literary texts. Such studies seek to get the meaning through the recognition of the intention of the author regarding the temporal, local and historical context in which the text is formed. The present paper studies a specimen of secretive and symbolic texts in Persian literature i.e. the story of Joseph’s Guest in Mowlavi’s Masnavi. Within this framework, the study seeks to discover the author’s intention in choosing the elements in the story. Like other poems in Msnavi Ma’navi, this story contains hidden layers and symbolic usage of different concepts as well as overt and covert hints to Mowlavi’s ideas about the world and man. The paper tries to extract some of these concepts. To this end, it considers the elements of the story while comparing Mowlana’s ideas with those of Plato and presents a symbolic interpretation of the story based on the philosophical hermeneutics. The study indicates that the use of some words and concepts such as afagh (horizons) in Mowlavi’s poetry can be indicative of this Platonic attitude in Mowlavi and a hint to the journey of wayfarer.