كورسويي در هزارتوي رباعيّات خيّام گامي براي آماده‌سازي رباعيّات خيّام براي تحليل‌ هاي روانشناختي

A Glimmer of Light on the Complicated Khayyam's Rubaiyat: A Step towards a Psychological Analysis of Khayyam's Rubaiyat

رباعيّات خيّام از پرجاذبه‌ترين آثار ادبي ايران و جهان و از ناشناخته‌ترين آنهاست. در اين مقاله، رباعيّات خيّام با هدف آماده‌سازي براي تحليل‌هاي روانشناختي، از زاويه گستره قابليّت انتساب به شخص خيّام و از زاويه تفسيرپذيري مورد بررسي قرار گرفت. براي اين منظور، 20 رباعي از مجموعه رباعي‌هاي منسوب به خيّام كه بيشترين اجماع را دارند، بررسي و تحليل روانشناختي شدند. نخست وضعيّت استثنايي رباعيّات خيّام در گستره ادبيّات فارسي مطرح گرديد. سپس مهم‌ترين نكات مورد اختلاف در باب آن ارائه شد. باورهاي مذهبي، لاادري بودن، پوچ‌نگري و لذّت‌جويي، چهار مورد از اين مجموعه هستند. در اين ميان، نگاه خاصّ خيّام به «مرگ» و «مَي» بررسي شد و در نهايت، گستره تفسيرپذيري رباعيّات و چند رباعي محوري از آن ميان بررسي شد. سه الگوي تفسيري براي تحليل‌هاي مختلف، از جمله تحليل روان‌شناختي ارائه گرديد. اين الگوها كه بيان مستقيم، هدفمند و تلويحي نام گرفتند، رباعيّات خيّام را پذيراي تحليل‌هاي روانشناختي مختلف مي‌كنند. بخشي از سردرگمي نويسندگان مختلف در باب آثار خيّام، ناشي از تلاش آنها براي قرار دادن اين آثار در چهارچوب خاصّي است كه عموماً تناسب كافي با آن ندارند. ارائه الگو‌هاي تفسيري مختلف، راهي براي كاهش سوگيري‌هاي گمراه‌كننده و نزديك شدن به واقعيّت‌هاي شخصيّت و آثار خيّام است.

Khayyam’s Rubaiyat are among the most fascinating and unknown world literatures#039; masterworks. In an attempt to prepare them for a psychological analysis, his Rubaiyat were examined for their possible attribution to Khayyam and interpretability. To do so, 20 of his Rubaiyat that are commonly believed by the experts to be written by him were selected and psychologically analyzed. First, the unique position of his Rubaiyat in Persian literature was considered. Then, the most controversial issues about his Rubaiyat, namely, his religious, agnosticistic, nihilistic and hedonistic themes, were discussed. In addition, Khayyam#039;s views on two of his important ideas, namely, death and wine, were investigated. Finally, the possibility of a psychological interpretation of his Rubaiyat was explored. As a result, three interpretive models for different analytical perspectives, including the psychological one, were presented. These interpretative models, which were specified to be directive, purposeful, and implied, make the Rubaiyat prone to different psychological interpretations. Since some of the misunderstandings about Khayyam’s Rubaiyat are due to the misguided attempts to interpret them from perspectives not necessarily relevant to his ideas, these interpretive models could be quite helpful.