تبيين تطبيقي الگوي روابط خارجي ايران در دو دولت بازرگان و هاشمي رفسنجاني

Comparative Study of Irans Foreign Relations Patterns in the Bazargan and Hashemi Rafsanjani Era

بعد از وقوع انقلاب اسلامي، روابط خارجي جمهوري اسلامي ايران با تأثير از متغيرهاي چهارگانه ساختار نظام بين‌الملل، نيازهاي داخلي، نگرش نخبگان تصميم‌گيرنده و ژئوپلتيك با يك تغيير جهت اساسي مواجه شد و اين تغييرات را مي‌توان در شكل‌گيري مرزهاي جديد در روابط خارجي دوره‌هاي اول و سوم مشاهده كرد. آنچه كه در اين رابطه قابل توجه است، نوع روابط خارجي متفاوت در دوره‌هاي مختلف حيات نظام سياسي جمهوري اسلامي ايران و از جمله دوره اول يعني حاكميت واقع‌گرايان منفعت محور با رياست بازرگان با دوره سوم يعني حاكميت عملگرايان مصلحت‌محور با رياست هاشمي رفسنجاني است. حال اين سوال اساسي قابل طرح است كه چه الگوهايي را مي‌توان براساس متغيرهاي چهارگانه فوق در روابط خارجي دوره اول و سوم جمهوري اسلامي ايران تدوين نمود؟ يافته‌هاي اين پژوهش بر اين مبنا است كه متغيرهاي تأثيرگذار در روابط خارجي دوره‌هاي اول و سوم با توجه به اهميت و وزن متفاوت چهار متغير ساختار نظام بين‌الملل، نيازهاي داخلي، نگرش نخبگان تصميم‌گيرنده و ژئوپلتيك در تعريف نقش‌ها و اهداف ملي و سمت‌گيري‌ها و اجراي آن‌ها در روابط خارجي الگوهاي متفاوتي را در اين دو دوره بوجود آورده است. در واقع،  تأثيرگذاري و وزن متفاوت  اين چهار متغير اساسي منجر  به تعريف متفاوت نقش‌ها و اهداف ملي و اتخاذ سمت‌گيري و اجراي آنها در روابط خارجي اين دو دوره شده است. روش تحقيق در اين پژوهش تبييني و روش گردآوري داده منابع كتابخانه‌اي، اسنادي و اينترنتي است.

After the occurrence of the Islamic revolution, foreign relations in the Islamic Republic of Iran have confronted with a substantial orientation change under the influence of fourfold variables of the international system structure, internal demands, elites decision makers attitudes and geopolitics which could be observed in formation of the burdens of foreign relations in the first and third periods. What is considerable in this regard is the kind of several foreign relations in different periods of political system life in the Islamic Republic of Iran and including the first period i.e. dominance profit – centered realists with third period i.e. pragmaticoriented functionalists dominance. Now, this basic question could be pointed out that which patterns could be formulated based on the above four – fold variables in foreign relations of the first and third in the Islamic Republic of Iran. The findings of this research are based on this that the influential factors on the foreign relations in the first and third periods regarding the importance and different weight of four variables of international system structure, internal demands, elites decision makers attitudes and geopolitics in the definition of national roles and purposes and orientations and performing them in foreign relations have created different patterns periods. Indeed, influencing and different weight of these four fundamental variables have leaded to different definition of national roles and purposes and take orientations and performing them in foreign relations of both of these periods