پديد آورندگان :
گل افروز، محمد نويسنده دانشكده ادبيات و علوم انساني,دانشگاه گيلان,ايران Golafruz, Moohammad
كليدواژه :
نفت و گاز , اقتصاد رانتير , امنيت ملي , ايران , ژئوپليتيك انرژي
چكيده فارسي :
در فضاي ژئواكونوميك فعلي جهان كه انرژي، محور سياست و استراتژي كشورهاي بزرگ و صنعتي است، اصلي ترين فشار براي تصاحب آسان منابع آن روي كشورهاي اطراف حوزه خليج فارس و سپس خزر مي باشد. نكته حائز اهميت و مثبت اينكه، ايران به دليل قرارگرفتن ميان اين دو حوزه و داشتن رتبه دوم ذخاير نفت و گاز جهان به عنوان بازيگر تأثيرگذار نقش با اهميتي دراستراتژي جهاني ژئوپليتيك انرژي پيدا كرده است. اما در چهار دهه اخير بر پايه نگرش دكترين انقلابي و ضدغربي و نيز اقتصاد رانتير ، همواره با اقدامي هماهنگ از سوي كشورهاي مخالف خود، در جهت كاهش وزن ژئوپليتيكي و قدرت ملي ، با دغدغه تهديد مداوم عليه امنيت ملي مواجه بوده است. لذا به ناچار با سلسله تصميم هاي متوالي رئاليستي، نورئاليستي و وابستگي متقابل در جهت بازيگري و نقش آفريني در ژئوپليتيك انرژي تلاش دارد اهداف، ارزش ها و منافع خود را با جهان اقتصادمحور گره زده، تا به امنيت ملي دلخواه خود برسد. از اينرو مقاله حاضر، با هدف بررسي نقش ژئوپليتيك انرژي در جهان و تأثير آن بر امنيت ملي ايران به دنبال پاسخگويي به سوال كلي زير مي باشد كه: نسبت تأثيرگذاري ژئوپليتيك انرژي بر امنيت ملي در جمهوري اسلامي ايران چگونه مي باشد؟ در اين راستا ، نتيجه آزمون تحقيق با روش توصيفي تحليلي و استفاده رايج از كُدهاي جغرافياي سياسي، علوم سياسي و روابط بين الملل نشانگر آن است كه: ايران با داشتن ظرفيت بالاي ژئوپليتيكي در منطقه از جمله قرارگيري در كانون توليد و انتقال نفت و گاز جهان و نيزداشتن نقش حياتي در معادلات انرژي جهان مي تواند به جايگاه استراتژيك و وزن ژئوپليتيكي بي همتايي در خاورميانه برسد. اما بعد از انقلاب با تغيير نگرش اهداف، منافع و ارزش ها در امنيت ملي، در كنار وابستگي شديد به درآمدهاي نفتي و اقتصاد رانتير، برخي كشورهاي جهان در جهت كاهش قدرت ملي و وزن ژئوپليتيكي ايران در منطقه تلاش كرده اند. آنها با تحريم نفت و گاز ايران به دنبال عدم نقش آفريني آن در ژئوپليتيك انرژي منطقه و جهان مي باشند. اين مسأله تاثير مستقيم بر امنيت و يا ناامني ملّي جمهوري اسلامي ايران مي گذارد.
چكيده لاتين :
According to the geoeconomic approach to international relations and politics we can claim that energy constitutes the core of policies and strategies adopted by the large and industrial countries, the main pressure is on the Persian Gulf and Caspian Sea littoral states to facilitate domination over their energy resources. What is important and promising is that, Iran, because of being located between these two marine bodies and possessing the second largest oil and gas reserves in the world, has become an important and effective roleplayer in the global geopolitical strategies. However, in the recent four decades, on the basis of its revolutionary, antiWestern doctrine and rentier economy, it has always faced concerted efforts by the opposing countries who intend to reduce its geopolitical weight and sovereign power and pose a constant national security threat to it. Therefore, it has inevitably taken a set of subsequent realistic, neorealistic decisions and through mutual dependence for roleplaying in energy geopolitics, it has been trying to tie its objectives, values and interests to the economyoriented world and achieve its desirable national security. Therefore, with the purpose of investigating the role of energy geopolitics in the world and its impacts on Irans national security, the present paper tries to answer the question that: what is the proportion of energy geopolitics influence on the national security in the Islamic Republic of Iran? In this way, the results of the research test using descriptive analytical method and the codes of geopolitics, political sciences and international relations indicate that Iran, capitalizing on high geopolitical capacities in the region, through being located at the hub of the worlds oil and gas production and transmission, and through its crucial role in the worlds energy equations can gain a strategic and unparalleled geopolitical weight in the Middle East. However, following the Islamic Revolution in 1979, with the transformation of Irans objectives, interests and values in its national security, as well as excessive dependency on the oil revenues and a rentier economy, the world countries have been working toward reducing the sovereign power and the geopolitical weight of Iran in the region. Through imposing sanctions on Irans oil and gas sector, they have pushed for an absence of Irans roleplaying in the regional and global geopolitical developments. This leaves a direct impact on the national security or insecurity of the Islamic Republic of Iran.
