تأثير بعضي عوامل محيطي بر ويژگي‌هاي رويشي، جوانه‏زني بذر و مواد مؤثّر كاكوتي كوهي (Ziziphora clinopodioides)

The effect of environmental factors on growth characteristics, seed germination and essential oils of Ziziphora clinopodioides

در پژوهش حاضر، رابطۀ بين ارتفاع از سطح دريا، ويژگي‌هاي اقليمي و خاك به‌ عنوان عوامل مهم و اثرگذار بر ويژگي‌هاي رويشي، جوانه‏زني بذر و اسانس كاكوتي كوهي بررسي شد. به اين منظور سه رويشگاه اين گونه با ارتفاع‏هاي مختلف در استان‏هاي البرز و مازندران انتخاب شد. ويژگي‌هاي رويشي بوته‏هاي كاكوتي كوهي در 45 پلات استقراريافته در اين سه رويشگاه، ثبت شد. بذر اين گونه از سه رويشگاه، جمع‏آوري و قوۀ ناميۀ آنها تعيين شد. سه نمونه خاك از هر رويشگاه برداشت و بعضي از ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي اندازه‏گيري شد. نتايج تجزيۀ واريانس نشان داد كه بين سه رويشگاه از نظر ويژگي‌هاي رويشي، ويژگي‏هاي خاك و تركيب‏هاي اسانس مشترك، اختلاف معني‏داري وجود دارد. بيشترين ميزان قوۀ ناميۀ بذرهاي اين گونه از رويشگاه رينه با تيمار سرمادهي و خراش پوسته به ‏دست آمد. مهمترين عوامل محيطي اثرگذار بر ويژگي‌هاي رويشي و تركيب‏هاي اسانس با استفاده از روش تجزيۀ مؤلّفه‏‏هاي اصلي تعيين شد. نتايج نشان داد كه دماي سالانه، حداقل مطلق دما، حداكثر دماي گرمترين ماه، تعداد روزهاي يخبندان، ارتفاع از سطح دريا، هدايت الكتريكي، رطوبت اشباع، مادۀ آلي و بافت خاك بيشترين تأثير را بر اين ويژگي‌ها داشتند.

In this study, the relationship between altitude, climate and soil characteristics as important and effective factors on the growth characteristics, seed germination and essential oils of Ziziphora clinopodioides were examined. Three habitats of this species with different altitudes were selected in Alborz and Mazandaran provinces. Growth characteristics of Z. clinopodioides bushes in 45 plots located at the three habitats were recorded. Seed of this species collected from three habitats and their viability was determined. Three soil samples were taken from each habitat and some physical and chemical characteristics were measured. Analysis variance results of data showed that there is a significant difference among the three habitats from the viewpoint of growth characteristics, soil features and common combinations of essential oils. The highest seed viability was obtained for Rineh habitat with chilling and scratching seed coat. The most important environmental factors affecting the vegetative characteristics and essential combinations was determined using principal component analysis. The results showed that annual temperature, absolute minimum temperature, maximum temperature of the warmest month, number of frost days, altitude, electrical conductivity, moisture saturation, organic matter and soil texture had the greatest impact on these properties.