رهيافتي اسلامي در مفهوم سازي بنيادي عمليات رواني (مطالعه سيره نظامي امام علي(عليه السلام))

مقدمه: اين مقاله در حوزه عمليات رواني در جنگ نظامي است، به سبب ميزان تأثيرگذاري، اهميت و فقدان ادبيات بومي و ديني مراجعه به مباني ديني از جمله سيره اميرالمؤمنين(ع) را ضروري مي‌سازد. «چيستي اصول عمليات رواني در سيره نظامي اميرالمؤمنين(ع)» سوال اصلي مقاله حاضر است. به منظور پاسخ به اين سؤال، از ميان تحرك نظامي متعدد حضرت، سه جنگ گسترده جمل، صفين و نهروان انتخاب گرديد. روش: با توجه به اصول سيره‌پژوهي و استخراج منطق رفتاري ثابت معصوم(ع)، اطلاعات گردآوري شده از طريق مطالعه كتابخانه‌اي، به روش استراتژي مفهوم سازي بنيادي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج: با ذكر موارد و انواع عمليات رواني «تاكتيكي»، «استراتژيك»، «تحكيمي»، «عمليات رواني در بحران» در سيره نظامي اميرالمؤمنين(ع) و در سه بازه پيش از جنگ، حين جنگ و پس از جنگ، از طريق مفهوم‌سازي بنيادي، مقوله‌هاي اساسي عمليات رواني را در سيره حضرت براساس سه‌گانه بينشي، گرايشي و رفتاري برشمرده‌است و سعي نموده تا گامي در تعريف اسلامي از عمليات رواني بردارد. مقوله‌هاي اساسي مذكور عبارتند از: نگرش منطقي، نمادسازي و نمادسوزي، توجه به ظرفيتهاي اجتماعي، نفوذ عاطفي، خلق انفعال در جبهه مقابل، ظرفيت آفريني داخلي و موضع گيري فعال. بحث: عمليات رواني در سيره نظامي اميرالمؤمنين(ع)، جوانب و مختصات خود را دارد و به طور خاص، سه اصل هدايت‌گري، تقوا و معنويت‌گرايي بر آن سايه افكنده است.