بررسي عوامل مؤثر برآسيب‌پذيري ناشي از زلزله در مناطق شهري داراي سكونت‌گاه‌هاي غيررسمي با استفاده از GIS (مطالعه موردي مناطق 1 و 5 شهر تبريز)

The Survey effective factors in vulnerability due earthquake in Informal District of city zones with application of GIS: Case study: 1 and 5 zones of Tabriz

آسيب‌پذيري ناشي از زلزله يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي پيش روي شهرهاي بزرگ در ايران است. وقتي شهرها علاوه بر فرسودگي، مناطق حاشيه‌نشين و اسكان غيررسمي دارند، حساسيت اين موضوع دو چندان مي گردد. در اين ميان، شهر تبريز يكي از شهرهاي پرجمعيت ايران مي باشد كه به لحاظ خطر زلزله در وضعيت آسيب پذيري بالا مي باشد.اين شهر مانند ساير شهرهاي بزرگ ايران داراي سكونت‌گاه‌هاي غيررسمي مي باشد كه در كنار گسل فعال استقرار يافته اند؛ اين مناطق به لحاظ ساخت و ساز و برنامه ريزي شهري (برنامه ريزي كاربري اراضي) در وضعيت نامناسبي قرار دارند و در صورت وقوع زلزله مي تواند فاجعه انساني با توجه به تراكم بالاي جمعيتي و ساير پارامترهاي مؤثر در افزايش آسيب پذيري ناشي از زلزله  در اين محدوده اتفاق بيفتد. اين مقاله به بررسي مناطق يك و پنج شهر تبريز كه در بين مناطق داراي سكونت‌گاه‌هاي غيررسمي شهر تبريز مي باشند، از لحاظ آسيب­پذيري ناشي از زلزله با در نظر گرفتن ماهيت زلزله و بررسي آن در ارتباط با چهار عامل تراكم جمعيت، تراكم ساختماني، كيفيت ابنيه و نوع مصالح مي پردازد و جهت ارزيابي رابطه بين ميزان آسيب پذيري زلزله و عوامل مؤثر بر آسيب پذيري، از سيستم اطلاعات جغرافيايي GISو مدل تحليل سلسله مراتبي (AHP)و براي برآورد تراكم از برآورد تراكم كرنل (KDE) استفاده شده است. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه مناطق يك و پنج شهر تبريز با توجه به تمركز بالاي جمعيت، كيفيت ابنيه پايين، عمر ساختمان‌ها و استفاده از مصالح غيرمقاوم در برابر زلزله از يك طرف و نزديكي به گسل و بافت حاشيه نشين از طرف ديگر،  در صورت وقوع زلزله مي تواند خسارات جبران ناپذيري را متحمل گردد.

The Earthquake Vulnerability one of the important challenges confront of big cities in Iran. Sensitivity of this matter reduplicate when the cities moreover exhaustion contain slums area and informal settlements. The Tabriz city one of the populous city in Iran that from earthquake risks on high Vulnerability position. Tabriz city like as other cities containing informal settlements and this sector establishment on active fault side. This sector of construction and urban planning (urban land use planning) aspects in the unsuitable position. While the earthquake happened as regards high population density and other effective factors on Vulnerability increasing due earthquake human disaster in this area can happened. This article surveyed 1 and 5 zone of Tabriz city that contain informal settlements between Tabriz city zones، from Vulnerability due earthquake for as much as earthquake nature and study it’s relation with four factors population density, construction density, constructions quality and type of the construction materials also  for evaluation of  Vulnerability amount and effective factors in Vulnerability used from geographic information system(GIS) and Analytical Hierarchy process(AHP) and for density estimation used from the kernel density estimation(KDE). Research results showed that 1 and 5 of Tabriz city zones because high population concentration, low constructions quality, constructions high ages and used from unresisting materials in opposition of earthquake and established in proximity of fault and slum texture in other side while the earthquake occurrence can endure irrecoverable damage.