بوطيقاي فضا در غزلهاي روايي عطار

عطار از نخستين شاعراني است كه به صورت جدي در غزل روايت پردازي كرده است. طرح روايت در اين دسته از غزليات تنها وجه يا قالب ادبي نيست، بلكه ساختاري معرفت شناختي دارد. عطار در طرح اين روايت ها و پيشبرد فرآيند معناسازي در آن، به­نحو موثري از فضاي دلالي حاكم بر اشعار بهره مي برد. در اين غزليات فضا عنصر پس زمينه اي ساده محسوب نمي شود؛ بلكه بر كل روايت سايه افكنده است. بررسي غزل روايت هاي عطار نشان مي دهد فضاي حاكم بر آنها ارتباط مستقيمي با ادارك و احساس شخصيت ها دارد و براين­اساس شكل گيري فضا مراحلي را طي مي­كند. تمركز بر دگرگوني، بارزترين ويژگي فضا در اين نوع غزل­هاست كه به بسط فضا مي انجامد. علاوه­براين، فضا در اين اشعار ابعاد مختلفي دارد كه در اين پژوهش با ارائه طرحي به سه جنبه تقسيم مي شود: 1ـ اجتماعي، 2ـ فردي، 3ـ نمادين. هركدام از اين فضاها در تعامل با فضاي ديگر قراردارد و به­اين­ترتيب در فضايي واحد و منسجم با هم متحد مي شوند. نظر به گوناگوني ابعاد فضا در غزل هاي روايي عطار و نبود الگويي كارآمد براي بررسي روايت هاي مشابه، مقاله حاضر بر آن است كه ضمن بررسي و تحليل فضاي اشعار، بنيان هاي معرفت شناختي آن را واكاوي و الگويي براي تحليل فضا در اين دسته از اشعار ارائه كند.