ارتقاي كيفيت سياست‌گذاري در علم و فناوري با رويكرد اسلامي ايراني: يك مطالعه كيفي

Improving the Quality of Policymaking in Science and Technology by an Islamic-Iranian Approach: A Qualitative Study

افزايش كيفيت سياست‌گذاري براي پيشرفت علم و فناوري از اصلي‌ترين برنامه‌هاي كشورهاي مختلف است كه با توجه به زمينه خاص هر كشور، از كشوري نسبت به كشوري ديگر متفاوت خواهد بود. اين موضوع مهم در ايران نيز به تبيين راهبردهاي مؤثر بر سياست‌گذاري علم و فناوري متناسب با شرايط و وضعيت ايران وابسته است. پژوهش حاضر مطالعه‌اي كيفي به روش آناليز محتواست. مشاركت‌كنندگان در پژوهش را 23 نفر از خبرگان در زمينه پيشرفت و توسعه و همچنين علم و فناوري تشكيل دادند. روش نمونه‌گيري هدفمند بود و براي جمع‌آوري داده‌هاي كيفي، مصاحبه عميق غير ساختارمند انجام شد. تحليل يافته‌ها با استفاده از روش تحليل كيفي و آناليز محتوي به كمك نرم‌افزار MAXQDA انجام شد. در اين پژوهش 39 زير‌گروه و 6 درون مايه شامل رصد علم و فناوري در مقياس جهاني، حاكميت علمي، راهبري سازمان يافته رهبران تحقيقاتي و علمي، الگوسازي گفتماني، تبيين نظام نيازها در توليد علم، نظام تأمين دانشمند به عنوان راهبردهاي مديريت حكيمانه و كيفيت سياست‌گذاري پيشرفت در علم و فناوري ايران استخراج گرديد. موفقيتسياست‌گذاري همواره برپايه دو عنصر اساسي، يعني مباني ارزشي و بينشي از يك‌سو و از سوي ديگر شرايط و مقتضيات هر جامعه بنا شده‌ است. مطالعه حاضر بر‌اساس مباني معرفتي اسلام، زمينه جامعه ايران و بهره‌مندي از تجارب مشاركت‌كنندگان، شش راهبرد كليدي بالا را كشف و تبيين نمود تا با به‌كارگيري آنها توسط سياست‌گذاران كلان كشور به‌طور عام و مديران و سياست‌گذاران بخش‌‌هاي علم و فناوري به‌طور خاص، كارآمدي و تأثيرگذاري بيشتر سياست‌گذاري‌ها و درنتيجه بهبود وضعيت موجود نظام علم و فناوري را فراهم آوردند.

Improving policymaking quality progression of science and technology is considered one of the most important plans in different countries. This could be done differently from one country to another. This important issue in Iran is also dependent on determining effective strategies on science and technology policymaking that is appropriate to the circumstances and the situation in Iran. The present study is qualitative content analysis. The participants of this study are 23 experts in the field of progress and development, and science and technology. The sampling was targeted and purposeful. In order to collect qualitative data, some unstructured and profound interviews were conducted. The analysis of results was done by qualitative analysis and content analysis using MAXQDA. The researchers extracted 39 subgroups, 6 themes including observations of science and technology on a global scale, scientific governance, organized steering and scientific research leaders, discourse modeling, defining system requirements in the production of science, supply system of scientist as wise management strategies and advances in science and technology policy of Iran. On the one hand, policymaking success has always been based on two basic elements of value and insight. On the other hand, it is built on situations and exigencies of the given society. The present study, on the basis of Islamic epistemic foundation provides settings of the Iranian society and profiting from the experiences of participants. Also, it identified and explained six key strategies. Macro policymakers are able to employ them in general; and managers and policymakers of science and technology can employ them in a certain and special way that will ultimately provide more efficiency and effectiveness of existing policies and thereby improving the science and technology system.