مقايسه طلسم حيرت بيدل با سفرنامه روح از فضولي

The compare Telesme Hayrat by Bidel and Safarnāmaye Rūḥ by Fuzuli

ملا محمد فضولي بغدادي، (890963 ه.ق) شاعري است كه به سه زبان فارسي، عربي و تركي آثاري به نظم و نثر دارد. يكي از آثار او به نثر فارسي، «سفرنامه روح» است كه به «حسن و عشق» و «صحت و مرض» نيز مشهور است. اين اثر داستان ورود روح به بدن، ازدواج او با مزاج و سير و سفر او در سرزمين بدن است. بيدل دهلوي شاعر بزرگ سبك هندي، (10541133ه.ق) نيز در مثنوي خود به نام «طلسم حيرت» بعد از مقدماتي در تحميد و بيان منشأ آفرينش و اظهار عجز در برابر ذات متعال و نعت رسول اكرم، داستاني از شاه روح مي‌گويد كه از مقام اطلاق به سير ناسوت مي‌آيد و به جسم وارد مي‌شود و مراحلي را در اين منزلگاه طي مي‌كند. در اين مقاله با معرفي فضولي و بيان زمينه‌هاي مشترك و مساعد براي آشنايي بيدل با وي و آثارش بويژه «سفرنامه روح»، امكان استفاده بيدل از اين اثر را در سرودن طلسم حيرت، مطرح ميكنيم. سپس به بررسي ساختار و عناصر و مقايسه اين دو اثر و ميزان شباهت آنها مي‌پردازيم.

AbstractMullaMohammad FuzuliBaghdadi (890 963 AH) is a poet who has a poem and prose literature works in three Persians, Arabic, and Turkish languages. One of his works in Persian prose is “Safarnāmaye Rūḥ” which is popular as “Hosn o Eshgh” and “Sehhat o Maraz”. This work is a story of entering sprit into the body, and its conjoining with temperament and its journey at body territory.Bidel Dehlavi, the great poet of Indian style (sabke hendi), (1054 1133 AH) also in his Matnawi by the name of “Telesme Hayrat” after preliminary God worship and stating the origin of creation and expressing inability against God and praising Islam prophet, tells a story of sprit king who comes to physical world excursion from the spiritual world and enters in the body and go through some stages in this settlement. In this article by introducing Fuzuli and stating common and suitable grounds for the acquaintance of Bidel with him and his works specially Safarnāmaye Rūḥ we propose the possibility of using this work at composing Telesme Hayrat by Bidel. Then we investigate the structure and elements of these works and compare the scale of their familiarities.