ارزيابي پارامترهاي ژنتيكي و تركيب‌پذيري صفات مهم زراعي كنجد با استفاده از روش دي‌آلل‌ كراس

Evaluation of Genetic Parameters and Combining Ability of Important Agronomic Traits in Sesame Using Diallel Cross

شناخت و درك صحيح از نوع كنترل ژنتيكي صفات، تركيب پذيري و ساختار ژنتيكي ارتباط مستقيمي با موفقيت برنامه هاي به نژادي دارد. در اين بررسي پارامتر هاي ژنتيكي مربوط به صفات زراعي و عملكرد با استفاده از روش يك گريفينگ و مدل مخلوط B براي هفت رقم و لاين كنجد شامل اولتان، داراب1، ورامين 2822، دشتستان2، كرج1، زودرس فلسطيني و TLHE همراه با 42 تركيب دورگ حاصل از آن ها به صورت دي آلل كامل مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس بيانگر وجود تفاوت معني دار براي تمام صفات به جز درصد روغن، در بين والدين و دورگ ها، اثر تركيب پذيري عمومي (GCA) و اثر تركيب پذيري خصوصي (SCA) بود. واريانس اثر تلاقي هاي معكوس براي همه صفات به جز صفت عملكرد دانه غير معني دار بود. براساس نسبت ميانگين تركيب پذيري عمومي به ميانگين تركيب پذيري خصوصي اثر افزايشي ژن ها نقش بيشتري نسبت به اثر غير افزايشي در كنترل صفات تعداد كپسول در شاخه اصلي، ارتفاع اولين كپسول، طول كپسول ودرصد روغن داشت ودر ساير صفات اثر غير افزايشي ژن ها بيشتر بود. مقادير وراثت پذيري عمومي از 90/48درصد در صفت ارتفاع ساقه زاينده كپسول تا5/90 در صفت تعداد كپسول در بوته متغير بود. ارزيابي وراثت پذيري خصوصي نشان دهنده مقادير بالاي اين شاخص براي تعداد كپسول در شاخه اصلي با 64/67 درصد و ارتفاع اولين كپسول با 43/60 درصد بود كه حاكي از بازده بالاي گزينش براي اين صفات است. در اين بررسي بهترين تركيب شونده هاي عمومي در بين لاين هاي مورد ارزيابي از نظر صفات مورد بررسي شناسايي شدند.

Having knowledge and correct understanding on genetic control and architecture of agronomically important traits are essential keys in breeding programs. In this investigation, genetic parameters of some agronomic traits of seven cultivars and lines of sesame Ultan, Darab 1, Varamin 2822, Dashtestan 2, Karaj 1, early maturity Palestinian, and TLHE, which were crossed directly and reciprocally, and their progenies (N=42), were evaluated using Greefing method 1 and mixed model B. Analysis of variance results indicated significant differences among the parents and their hybrids for all the traits, except seed oil content, general combining ability (GCA), and specific combining ability (SCA). The reciprocal effects for all traits except seed yield were significant. Relative contribution of GCA to SCA indicated that number of capsule in main stem, height of the first capsule, capsule length, and seed oil content were more prominently controlled by genes with additive mode of action, and the rest of the traits were mostly governed by nonadditive mode of actions. Estimation of broad sense heritabilities varied from 48.9 to 90.5 for fertile length of the main stem and number of capsule on the main stem, respectively. Number of capsule on the main stem with 67.64% and height of the first capsule with 60.43% had the high narrow sense heritability, indicating the validity of these traits in selections. The analysis was able to define the lines showing the best general combining abilities.