تحليل شناختي تصوير «آهو» در ديوان شمس

Analyzing the image of Deer in Divane Shams

قلمرو معنايي تصوير آهو در غزل هاي مولوي قلمرو گسترده اي است. اين تصوير، تصوير همان آهوي سنت ادبي نيست كه به واژه هايي چون نافه و مُشك و تتار ختم شود بلكه در پسِ اين استعاره، لايه هاي معنايي عميق و ساحت هاي جديد عرفاني نهفته است. در اين مقاله با استفاده از نظريه شناختي استعاره معاصر و بر اساس ديدگاه هاي ليكاف و جانسون، دو نظريه پرداز معني شناسي ساخت گرا، كاركردهاي استعاري آهو و خوشه هاي تصويري مرتبط با آن يعني صحرا، شير، شكار، ابراهيم ادهم و جز آن در غزل هاي مولوي تبيين مي شود. تصوير آهو در اشعار مولوي شأن و منزلتي يافته كه پيش از آن نداشته است؛ آهو در غزل هاي مولوي عروج معنايي مي يابد و همان نقشي را به عهده مي گيرد كه هدهد در منطق الطير دارد، بل بيشتر و فراتر از آن. از رهگذر بررسي استعاره آهو در ديوان شمس در مي يابيم آهو كلان استعاره اي از خداوند و پس از آن، استعاره هايي از خود مولوي، شمس، صلاح الدين، پير، سالك، معشوق، عاشق، ابدال، روح و جان و معاني است.

The present article analyzes one of the most amazing symbols of Maulana in Divane Shams (the Book of Shams) the semantic domain of Deers image is a vast domain in Maulanas sonnets. This Deer is not the deer of literary tradition which ends to the Nafe (navelbag) and musk and Tatar, but behind this symbol, there lies deep layers of meaning and new spiritual realm. In other words, Maulana has bestowed different functions to the picture of Deer and this image has found a dignity in his poems which had not had before Deers meaning rises in Rumis sonnets, and adopts the role which the hoopoe has in Manteq altayr (the logic of bird) butmore over and beyond. In Divane Shams, Deer is a symbol of God generally, and then it comprises Maulana himself, Shams, Salah aldin, Pīr (saint preceptor, the man who guides towards God), Sālek (the man who goes towards God by purifying his soul), Mashouq (beloved), Asheq (inloved), Abdāl (the main preceptors in the way towards God), Rouh (Soul), Jān (Spirite) and maāni (meanings). To achieve a better result, deers organs and all the images associated with it have been analyzed, and if necessary, Rumis verses have also been cited.