زايش دوباره حماسه از فلسفه نيچه

The rebirth of the epic from the Nietzscheʹʹs Philosophy

برخي از مفسرين ايرانيِ نيچه، با تفسيري افراطي، انديشه او را بديل عرفان ايراني تعبير كرده‌اند. چنين تفسيري از بيخ و بن خطا و نافيِ مباني هستي‌شناختي، ارزشي، و اخلاقيِ نيچه است. انديشه نيچه نه از انگاره‌هاي عرفاني، بلكه از ارزش‌هاي حماسي آبستن است. براي فهم او بايد از قهرمانان ايلياد هومر و شاهنامه فردوسي چون آخيلس و رستم استمداد جست نه عرفايي چون شبلي و حلاج. علت اين سو فهم، ناتوانيِ مفسرين ايراني در تشخيص حد فارغ ميان عرفان و حماسه است. نسبت ميان حماسه و عرفان، مغايرت است نه مشابهت. ممكن است جهان‌بينيِ عرفاني شباهت‌هايي با جهان‌بينيِ حماسي داشته باشد؛ لكن اين شباهت‌ها صرفاً صوري است و در بنيان‌هاي هستي‌شناختي، معرفتي، و اخلاقي، حماسه ناقض عرفان است. با گشاده‌ستي و اِعمال رواداريِ بسيار، مي‌توان عرفان را بديل شقي از حماسه انگاشت كه به تاسي از شاهرخ مسكوب آن را «حماسه منفي» مي‌ناميم. همچنين انديشه نيچه بيش و پيش از آنكه از سرچشمه‌هاي فرهنگ ايراني سيراب شده باشد، از منابع فرهنگ يوناني آبشخور گرفته است. استمداد نمادين نيچه از شخصيت زرتشت نيز نمي‌تواند برهان محكمي براي دفاع از دعاويِ اين‌چنيني باشد. ضمن اينكه فهم نيچه از زرتشتي‌گري بسيار مغشوش و مغلوط است. الغرض! با تقيد به اصل عقلانيت در تفسير، و نيز با تاكيد بر اصولي چون خودبنيادي، اصالت اراده، ذم بي‌كنشي، و آري‌گويي به زندگي، فلسفه نيچه را مي‌توان تقلايي فلسفي براي باززاييِ فرهنگ حماسي در افق زمانه و فرهنگ مدرن به‌شمار آورد.

Some of the Iranian commentators, expert in Nietzscheʹs philosophy, identified his philosophy with Iranian mysticism. Such identification is fundamentally flawed and contradicts Nietzscheʹs ontological principles and moral values. Nietzscheʹs thought is pregnant from the epic universal values, not the mystical patterns. Understanding of Nietzscheʹs Philosophy is possible with the help of Shahnameh and Iliad not mysticism. The reason of this fundamental error lies in the fact that these Iranian commentators fail to distinguish the subtle differences between mysticism and epic, and this failure, has led to their mixing Nietzscheʹs thought with the Iranian mysticism. Epic and mysticism are related in the differences not the similarities. Although there could be some similarities between the mystical worldview and that of epic, they are merely outward and superficial. In effect, in the matter of epistemic, moral and ontological principles, epic contradicts mysticism. At the best, mysticism can be considered to be the negative correspondence of epic and called “Negative Epic”. Nietzscheʹs thought has been affected to a greater extent by the Greek culture than and prior to the Iranian traditions. Nietzcheʹs symbolic recourse to Zoroaster cannot be a cogent basis for these commentatorsʹ claim. Moreover, Nietzcheʹs grasp of Zoroastrian worldview is so much blurred and incomplete. He appreciates the Greek culture not the Iranian traditions. Therefore, autonomy, voluntarism, appreciation of life and denunciation of passivity are the set of values and principles associating Nietzscheʹs philosophy with epic. These are exactly the principles disregarded and even denied in mystical thought. In other words, Nietzscheʹs philosophy can be considered the rebirth of the epic in the sphere of philosophical thought.