از تمليك تا تعهد: تأملي بر تأثير حقوق فرانسه در تحليل ماهيت اجاره در حقوق ايران (نقدي بر عهديان گاري اجاره اشياء)

From Transfer of Ownership to Obligation: The Influence of French Law on the Analysis of the Lease Contracts in the Iranian Law

به رغم اينكه قانون مدني ايران به تبع ديدگاه مشهور فقها اثر اجاره را تمليك دانسته است؛ اما برخي حقوقدانان متأثر از حقوق فرانسه، قائل به عهدي بودن اجاره به طور كلي، يا در فرضي كه موضوع آن عين كلي باشد، هستند. اين ديدگاه‌ها كه مبتني بر انديشه‌ي فرانسوي انحصار مالكيت در قالب يك حق عيني است، با مباني حقوق ما كه تعلق مالكيت به اموال كلي و اعتباري را مجاز مي‌شمارد، ناسازگار است. هر چند بعضي تلاش نموده‌ا‌ند تا از جايگزيني «تمليك منافع» با «تسليط بر انتفاع» در تعريف اجاره از سوي عده‌اي از فقها، تشابه اين تعبير فقهي با ديدگاه عهدي‌انگار فرانسوي را استفاده نمايند. ليكن با توجه به تفاوت اساسي معناي تسليط در تعريف فرانسوي و فقهي كه در يكي مقصود، تسليط فيزيكي و در ديگري، تسليط اعتباري است، سخن از قرابت اين دو ديدگاه مخالف تحقيق است. وانگهي در تحليل فرانسوي، مستأجر هيچ رابطه حقوقي با عين مستأجره ندارد و تنها طلبكار موجر است؛ نتيجه‌اي كه هيچ ذوق حقوقي يا فقهي آن را نمي‌پذيرد.

In spite of the fact that the Iranian Civil Code, influenced by the common view shared among jurists, considers the effect of lease contracts as the ownership of profits, some legal experts, influenced by the French Law, believe that the lease of a contract is totally or partially a promissory one. This view relies on the French thought that ownership is a real right, but this basis is incompatible with principles of the Iranian Civil Code that does not admit the object of ownership to be merely a concrete one. In defining lease, some jurists have used the phrase "dominion over profiteering" instead of "transfer of ownership of profits." Also some lawyers, influenced by this alteration, have concluded that these jurists have agreed with the French approach which considers lease as a promissory contract. According to the fundamental difference between the meaning of "dominion over the object of lease" in the French Law and the jurisprudential definitions, it is wrong to consider the two approaches to be the same. The term dominion over profiteering in French Law means physical giving whereas in Islamic jurisprudence this means a legal transfer. Moreover in the French Law analysis the lessee has no legal relationship with the object of lease and is merely a creditor of his or her landlord. This result is unacceptable in the Civil Law of Iran.