پارادايم شناسي تاريخ نگاري باستاني پاريزي

محمد ابراهيم باستاني پاريزي (1393-1304 ش.) نقش و جايگاه ويژه اي در تاريخ نگاري معاصر ايران دارد. شيوه متفاوت او در روش، موضوع شناسي، ماخذشناسي و نگارش، هم اقبال عموم را در پي داشته و هم واكنش هاي مختلفي را در سطح تاريخ نگاري دانشگاهي موجب شده است. از‌اين رو، نمي توان از تاثير گذاري او در عرصه تاريخ نويسي و ترويج تاريخ خواني چشم پوشيد. به منظور نزديكي به فضاي ذهني و ديدگاه نظري او درمورد تاريخ و شيوه تاريخ نگاري، در اين نوشتار در پي آشكار-سازي مفاهيم هستي‌شناسي (ontology)، معرفت شناسي (epistemology) و روش شناسي methodology)) تاريخي او هستيم تا جهان بيني حاكم بر ذهن مورخ مشخص شود و علل و دلايل كاربست هاي ويژه او در تاريخ نگاري ـ از انتخاب موضوع تا ماخذ شناسي و شيوه نگارش ـ به-دست آيد. بررسي استقرايي آثار باستاني حكايت از پيوند منطقي سه جز پارادايم (paradigm) تاريخ‌نگاري او دارد؛ به ‌نحوي كه از هستي‌شناسي ايده‌آليستي راه به معرفت‌شناسي غير‌اثباتگرايانه مي‌برد و در روش‌شناسي، انحصار ابزارهاي عيني و تجربي را در درك تاريخ ناكافي مي‌بيند.

Mohammad Ebr?him B?st?ni P?rizi (1925-2014) has an outstanding role and a special situation in Iranʹs contemporary historiography. His different manner in dealing with method, subject, bibliography and writing has attracted the public attention from one side, and has caused different reactions in academic historiography from the other side. Therefore, it is impossible to ignore his influence on the field of history writing and the promotion development of its reading. To reach out to his mental space and finding his points of view about history and the methods of historiography, this article is to reveal his concepts on historical ontology, epistemology and methodology (paradigm) to determine the world-view ruling the historianʹs mind and the causes and reasons of his special applications in historiography – from subject selecting up to the bibliography and the style of writing. The inductive study of his works shows three dimensions of his historiography paradigm; in a way that he reaches none-positivist epistemology from idealistic ontology and believed, in his methodology, that the existence of monopolized objective and experimental tools are insufficient in history understanding.