نشانه‌هاي سبكي و ژانري در چند حماسه مذهبي با تكيه بر كنايه

The Stylistic and Generic Iconography in Selected Religious Epics with an Emphasis on Allusion

وحدتي كه در تفكّر و بينش و بيان احساسات و ادراكات شاعري متجلّي است، تعيين‌كننده سبك شعري اوست. سبك تنها عوامل لفظي را در بر‌نمي‌گيرد؛ بلكه محصول عوامل متعدّدي است كه در تاثيرگذاري كلام بر مخاطب نقش عمده‌اي دارد. يكي از اين موارد، ارتباط لفظ با معني است. نوع واژه‌ها و صنايع به كار رفته در شعر، بايد با موضوع و نوع ادبي آن متناسب باشد. در اين مقاله، با فرض اينكه الفاظ به‌كاررفته در تصاوير بلاغي شعر حماسي، به مقتضاي حال و مقام و به تناسب معني انتخاب شده‌اند، پس از بحث درباره يكي از نشانه‌هاي سبكي و ژانري، يعني ارتباط لفظ با معني، كنايات موجود در حماسه‌هاي مذهبي تازيان‌نامه (خلاصه خاوران‌نامه ابن حسام خوسفي)، حمله حيدري راجي كرماني، كليات حمله حيدري محمّد رفيع مشهدي و علي‌نامه خواجه ربيع، مورد تفحّص و بررسي قرار گرفته است. بيشتر كنايات با عنصر خيال مبالغه و خلاف‌آمد عادات - كه جوهر و ذات حماسه است - همراه بوده، با اصطلاحات حماسي بيان شده‌اند. برخي از اين كنايات كه مضامين مربوط به ابزار و آلات جنگي و قيد حالت و تضاد را در برمي‌گيرند، شكل حماسي پيدا كرده‌اند؛ ولي برخي ديگر، از جمله تصاوير مربوط به طلوع و غروب خورشيد، به دليل تصاوير حماسي‌شان، به حماسي‌تر شدن كنايات افزوده‌اند. اين كنايات، افزون بر اينكه منعكس‌كننده انديشه شاعر و آداب و رسوم حاكم بر جامعه است، با فضاي شعر حماسي نيز مطابقت دارند.

The unity manifested in the thought, the poetic vision, the expression of feelings, and the poetic perception of a poet determines his or her poetic style. Style does not include the lexical items only; but is the product of various factors which wield an important influence on the audience. One such case is the relation between a word and its meaning. The type of words and literary terms used in a poem must correspond with its subject matter and form. In this article, supposing that the lexicons used in the rhetorical pictures of epic poetry have been chosen in accordance with the condition, position, and decorum pertaining to them, after discussing a case of generic and stylistic icon, i. e. the relationship between a word and its meaning, the allusions in the religious epics: Tazian-nameh (a shortened version of Ibn Hassan Khossfi’s Khavaran-nameh), Raji Kermani’s Hamleh-ye Heydari, Mohammad Rafi Mashhadi’s complete edition of Hamleh-ye Heydari, and Khaje Rabi’s Ali-nameh have been researched and analyzed. A majority of the allusions has been mentioned alongside a consideration of the element of hyperbolic imagination and the concept of the rupture of habits-which is the soul and essential ingredient of an epic-and has been given expression to in epic terms. Some of these allusions which contain themes dealing with military tools and equipments and adverbs of manner and also paradox, have gained an epic format. Yet, some others, for instance the pictures related to the sunrise and sunshine, because of their very epic nature, have augmented the epicality of the allusions; these allusions, in addition to reflecting the mind of the poet and the customs and manners permeating the society, are in tune with the atmosphere of the epic poems.