بررسي و تحليل تجلّي زمان و مكان مقدّس اساطيري در عرفان (با توجّه به متون برگزيده، نثر عرفاني فارسي تا قرن هفتم هجري)

The Sacred Time and Space in Islamic Mysticism: An Analysis Based on the Prose Texts

در این مقاله تلاش شده است تا ضمن تعریف و تبیین وجوه تشابه و تفاوت اسطوره و آیین و عرفان، تجلّی و تأثیر و ردّپای محسوس و نامحسوس زمان و مكان مقدّس اساطیری و آیین‌های مربوط به هر یك در برگزیده نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد. با توجه به برخی بنیادهای مشترك اسطوره و عرفان در آفاق تاریخ تفكّر بشر، و در پرتو ضمیر ناخودآگاه مشترك وی، زمان و مكان قدسی و آیینی نیز به مثابه دو مقوله مشترك بین اسطوره و عرفان، كاركردهایی مشابه و مشترك یافته‌اند كه این تشابه و اشتراكات در متون عرفانی ادوار گوناگون، تجلّی یافته‌اند. كاركردهایی از قبیل ترك دنیا، شهود حق، ادب‌دانی، بازگشت به زمان ومكان ازلی،احساس آرامش، تزكیه، درك حضورخدایان وطلب خواسته‌ها.  

In the present article, after the expressing the differences and similarities of myth, rite and mysticism, it has been attempt to analyze the mythical sacred time and space and the related rites in the Persian prose texts till 7th A.H. century. The common foundations of mythology and mysticism and common human unconscious show that in the passage of time, the sacred time and space have developed similar functions. The mystical texts reveal these similarities. We can refer to these functions: world denying, the intuition of God, knowing polite etiquette, the return to eternal time and space, experience of relaxation, catharsis, understanding the presence of gods and quest for wants.