ارزيابي و تحليل تغييرات هندسي نيمرخ طولي و عرضي رودخانه‌ي قره‌ سو طيّ سال‌هاي 1334-1393

The Study and Analysis of Geometrical Variations of Longitudinal and Cross Profiles of Qaresou River During 1954-2014

پلان هر رودخانه، معرّف بسياري از ويژگي‌هاي ژيومورفولوژيكي و ديناميكي آن رودخانه است. شكل نيمرخ طولي و عرضي رود و مخصوصاً درجه تقعّر آن به عوامل مختلفي ازجمله تمركز دبي جمع شده از شبكه‌هاي زهكشي به مجراي اصلي رود، ميزان فرسايش رسوب در امتداد مجرا، سنگ‌شناسي، توپوگرافي و ويژگي‌هاي تكتونيكي حوضه بستگي دارد. طبيعي است كه با تغيير در اين شرايط، پلان رودخانه تغيير پيدا مي‌كند. هدف از اين پژوهش بررسي و تحليل تغييرات ژيومورفيك نيمرخ‌هاي طولي و عرضي رودخانه‌ي قره‌سو طيّ بازه‌ي زماني 1334-1393 بوده كه با توجه به طويل بودن (حدود 400 كيلومتر)، رودخانه به 5 بازه تقسيم شده و سپس براي رسم مقاطع طولي رودخانه از تصوير ماهواره‌اي PAN IRS، مدل ارتفاعي (DEM) نقشه‌ توپوگرافي 50000/1 منطقه و نرم‌افزار ArcGIS استفاده شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه رودخانه‌ي قره‌سو يك نيمرخ طولي نسبتاً منظم و يكنواخت با پيچ و خم‌هاي متعددي را مي‌پيمايد كه شكل كلي آن مقعّر بوده و به سمت پايين‌دست انحراف بيشتري نسبت به خاستگاه اوليه پيدا كرده است به گونه اي كه ميزان انحزاف آن در بازه‌ي پنجم به حدود 50 درجه مي‌رسد. از نظر نيمرخ عرضي نيز رودخانه طيّ 60 سال اخير روند كاهشي داشته است. در طيّ اين دوره‌ي زماني بيشترين تغيير در نيمرخ عرضي در بازه‌ي دو و پنج بوده و كمترين تغيير در نيمرخ عرضي در بازه‌ي يك اتفاق افتاده است. نتايج حاكي از تمايل رودخانه به افزايش رسوب‌گذاري و كاهش فرسايش در بيشتر بخش‌ها بوده كه اين امر نشان‌دهنده‌ي استقرار شرايط تعادل پايدار بر رودخانه است.

The plan of a river shows many geomorphological and dynamic characteristics of the river. In fact, the longitudinal and cross profiles of the river and especially the rate of its concavity depends on different parameters such as centralization of discharge material gathered from the drainage network to the main channel of the river, erosion of channel, litho logy, topography and tectonic factors of the basin. clearly by changing these parameters, the plan of the river will changes. The goal of the research is analyzing geomorphological changes of longitudinal and cross profile of Qaresou River during 1954-2014. At first, due to high length of the river(about 400 km), the river was divided in to five segments and then for drawing the longitudinal sections of the river, satellite photos of PAN IRS, elevation model (DEM), topographic map of the area 1:50000 and Arc Gis map were used. Findings show that the longitudinal profile of Qaresou river is relatively regular and uniform, which has multitude meanders. Also, the general form of the Qaresou River is concave and has diverted toward the downstream than primarily origin in a way that its diversion rate will reach to 50 degrees at the fifth segment . Also from the view point of latitudinal profile, the river has had a reducing trend within the last 60 years ago. During this time period, the most rate of change has been observed in segments 2 and 5 . Results show that the river tendency is toward the increase of sedimentation and decrease of erosion in the most parts that shows the steady state equilibrium of the river.