بازگشت غزالي به تدريس در عصر سنجر

Ghazzali’s Return to Teaching during the Sanjar Age

 امام محمد غزالی از شخصیت‌های برجسته علمی درتاریخ اسلام كه افكار وآثار او علاوه بر تأثیر در علم و سیاست زمانه خویش، بر سده­های پس از خود نیز موثر واقع شد و حیات فكری او داوری‌های گوناگونی را درطول تاریخ به خود دید. بااین حال برخی از جنبه‌های ورود غزالی به دستگاه سلطان سنجر سلجوقی و پذیرش تدریس نظامیه نیشابور هنوز جای بررسی دارد؛ این مطلب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است كه بدانیم  چرا پس از یك دوره گرایش به تصوف دوباره در سال 499ه.ق به دعوت سنجر سلجوقی و وزیرش فخرالملك پاسخ مثبت داد؟ مساله ی دیگر اینكه دلیل كناره گیری او پس از یكسال چه بوده و چه عواملی دیگر بار او را به بازگشت ترغیب كرد؟ پژوهش حاضر با رویكرد جامعه‌شناسی و زمینه‌شناسی تاریخی و بهره‌گیری از منابع تاریخی‌ نشان داد كه عوامل سیاسی قبل و بعد دوره حكمرانی سنجر از جمله مرگ بركیارق و قدرت گرفتن سنجر و خاندان نظام‌الملك تاثیر زیادی در گرایش غزالی به نظامیه نیشابور برای تبلیغ مذهب اهل سنّت در زمان پادشاهی نیرومند داشته است؛در حالی كه ضعف دولت سلجوقی، قتل فخرالمُلك، حسادت و توطئه فقهای نیشابور از عوامل جدایی او از نظامیه نیشابور در فترت یكساله بوده است.

Imam Mohammad Ghazzali, known as “Hojat Al-Islam”, was one of the outstanding scientific figures in the history of Islam whose thoughts and works affected not only his own contemporary age but also the subsequent centuries and ages. This impact was in a way that his ideas and thoughts were judged differently during the history. However, some aspects of his entrance to Sultan Sanjar system and acceptance of a teaching position in Nezamieh in Neishabur still needs special attention and evaluation. It is of great significance to us to discover the reason why after a period of inclination to mysticism (Tasavof), he accepted the invitation of Sanajar Seljuki and his minister Fakhrolmuluk in 499 (Hijra-lunar). Another issue is the reason why he resigned after one year and what factors had encouraged him to return.The present study adopted sociological and historical approaches andtook advantage of historical resources to show how the political factors before and after Sanjar ruling, including the death of Barkiaraq and the consequent strength of Sanjar’s position and Nezamolmolk family inserted great influence regarding Ghazzali inclination to Nezzamieh of Neishabour. There he worked for propagation of Sunni religion during the reign of a powerful king. However, the decline of the Seljuk, murder of Fakhorolmolk, and conspiracies of the Islamic jurists of Neishabur made him leave Nezamieh of Neishabour.