سياستمدار متخلّق؛ احوال، آثار و افكارِمحتشم ‏السلطنه اسفندياري (1) وزير، وكيل و رييس مجلس شوراي ملّي (كتابشناسي تحليلي)

A virtuous politician The works, life and thoughts of Mohtasham al-Saltane Esfandiyari Minister, MP and head of the National Parliament of Persia (Analytical bibliography)

حسن اسفندياري ملقّب به محتشم‌السلطنه از رجال دوران قاجار و پهلوي است. زندگاني و آرا اين مرد بزرگ و متخلّق، به عنوان وزير و وكيل مجلس شوراي ملّي در ادوار 8، 9، 10، 11، 12 و 13 و نيز رياست اين مجلس در ادوار 10 تا 13 قابل توجه و نيازمند پژوهش دقيق است. با توجه به اينكه اسناد چنداني از او باقي نمانده است و متاسفانه امروزه نام او به فراموشي سپرده شده است اما تاليفات متعددي كه از وي برجاي مانده، آرا و مشرب سياسي و اخلاقي وي را تا حدّي به دست مي‌دهد. اين پژوهش بيشتر به زندگاني محتشم‌السلطنه قبل از دوران نمايندگي‌ وي مي‌پردازد و در مقاله بعدي، دوران وكالت او در مجلس شوراي ملّي مورد بررسي قرار خواهد گرفت. نگارنده پس از ارايه مقدّمه‌اي از آنچه در باب اين سياستمدار اخلاق‌مدار در منابع موجود يافت شده است، در ادامه ضمن كتابشناسي تحليلي او به تببين آرا محتشم‌السلطنه اسفندياري مي‌پردازد.