ماهيت وفاي به عهد در فقه و حقوق

Nature of Fulfillment of Obligation in Jurisprudence and Law

موضوع تعهد هر چه باشد، اعم از تسليم عين (معين، كلي در معين يا كلي در ذمّه) يا منفعت، فعل يا ترك فعل، با انجام آن از سوي متعهد، وفاي به عهد انجام مي‌شود. در اين كه تسليم موضوع تعهد از نظر حقوقي چه ماهيتي دارد و عمل اجراي تعهد نيازمند توافق متعهد و متعهدٌ له است يا تنها با اراده يك طرفه مديون تحقق مي يابد يا اين كه اراده انشايي در تحقق آن هيچ مدخليتي ندارد، بين حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. در اين ميان، تسليم عين كلي با توجه به اختلاف نظرهايي كه در ماهيت عقد بيع عين كلي وجود دارد، اهميت بيشتري داشته و بررسي ماهيت حقوقي آن، نگاهي مبنايي با ديدي گسترده و فلسفي مي-طلبد. از اين نوشتار چنين به دست مي‌آيد كه اراده انشايي در ماهيت تسليم نقشي نداشته، اراده غير انشايي تنها در تعيين مصداق مال كلي موثر است و لزوم تعيين مصداق و اذن متعهد به مشتري نبايد اين توهم را ايجاد كند كه در اين گونه موارد، "تسليم" يك عمل حقوقي است. حقوق غرب از اعتبار دو مفهوم "مال كلي" و "ذمه" ناتوان مانده است و در نظريه مادي تعهدات، هنگام بحث از ماليت تعهد، چيزي جز اعيان خارجي و اموال به ذهن متبادر نمي شود و به همين دليل نتوانسته اند بر بيع عين كلي اثر آنيِ مالكيت و نقل مالكيت از زمان انشاي عقد را مترتب سازند و در نتيجه بيع عين كلي را عملاً تمليك ندانسته، بلكه از مقوله تعهدات به شمار آورده اند. اما در حقوق اسلام با پذيرش مفهوم عام مالكيت و عين كلي و مفهوم ذمه مي توان مدعي شد كه تسليم در تمام مصاديق خود، يك واقعه حقوقي است. تسليم مال كلي، ماهيت انشايي نداشته و تنها تطبيق عين كلي بر مصداق است. مقبوليت اين نظر را در آثار فقها نيز مي توان ديد تا جايي كه مرحوم كاشف الغطا به صراحت ماهيت تسليم را از جهت واقعه حقوقي توجيه مي كند.

Delivery in the Iranian law has two specific and general meanings. The strict meaning of delivery is to hand over the substance to another person. But delivery in its broad meaning includes handing over of substance, interests, and action. This broad meaning of delivery is almost synonymous with performing contracts or doing the obligations of contracts. The Civil Code of Iran has mentioned the delivery rules governing or performing the contracts sporadically. Volition has no role in Essence but is only effective in the case of a general substance. The customer shall be obliged to apply the necessary permission to create the illusion that in such cases delivery is a legal action. Foreign law is unable to identify a general and credit obligation because the general substance’s sale isn’t given possession but has been considered as an obligation. In Islamic law and religious jurisprudence, ownership in its general sense has been accepted, general substance’s sale is given possession and general substance’s delivery is a legal incident.