گزينش براي تحمل به خشكي در فاميل هاي نيمه خواهري (Half sib family) در چغندر قند

يكي از موثر ترين روش هاي كاهش خسارت توليد در شرايط تنش خشكي اصلاح ارقامي است كه از تحمل بالايي به خشكي برخوردار بوده و به ازاء يك واحد كاهش مصرف آب، كاهش عملكرد كمتري داشته باشند. بدين منظور اصلاح گرده افشان هاي ديپلوئيد متحمل به خشكي به عنوان يكي از پايه هاي رقم هيبريد مد نظر قرار گرفت. از چهار توده گرده افشان ديپلوئيد، تعداد 45 فاميل نيمه خواهري تهيه و در شرايط تنش خشكي ارزيابي و فاميل هاي برتر با بيشترين عملكرد ريشه انتخاب شدند. سپس فاميل هاي جديد تهيه و پس از ارزيابي نهايي، 23 فاميل برتر انتخاب و با يك سينگل كراس نرعقيم منو‍ژرم به عنوان والد مادري تلاقي داده شدند و 23 هيبريد تست كراس بدست آمد. اين هيبريدها به همراه رقم گدوك و يك هيبريد متحمل به تنش خشكي (IR7) به عنوان شاهد (در مجموع 25 تيمار) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در دو آزمايش با آبياري نرمال و تنش خشكي در ايستگاه طرق مشهد به مدت دو سال زراعي (86 و 87) مورد مقايسه قرار گرفتند. در آزمايش بدون تنش، آبياري در طول فصل رشد بطور معمول بر اساس 90 ميليمتر تبخير از طشتك كلاس A انجام شد، ولي در آزمايش تنش خشكي آبياري بر اساس اندازه گيري رطوبت خاك در عمق هاي مختلف (پس از تخليه رطوبتي خاك تا نقطه پژمردگي) صورت گرفت. نتايج نشان داد كه بين فاميل ها از نظر عملكرد شكر در دو آزمايش آبياري نرمال و تنش خشكي اختلاف معني دار وجود داشت. به طور متوسط عملكرد شكرخام از 20/15 تن در هكتار در روش آبياري نرمال به 10/7 تن در هكتار در تنش خشكي كاهش يافت. بيشترين عملكرد ريشه در شرايط تنش خشكي به هيبريد تست كراس شماره 12 با شجره (436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.35 به مقدار 78/55 تن در هكتار تعلق داشته است كه با هيبريدهاي شماره 7 ،6 ، 14، 2، 5، 10 و 3 بدون اختلاف معني دار در گروه برتر و رقم شاهد IR7 با عملكرد ريشه كمتردر گروه بعدي قرار گرفتند. همچنين، در تنش خشكي بيشترين شكر توليدي به مقدار 93/7 تن در هكتار به هيبريد شماره 7 با شجره(436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.7 تعلق داشت. به منظور انتخاب هيبريدهاي متحمل به خشكي از شاخص هاي تحمل به تنش(STI)1، حساسيت به تنش (SSI)2 و تحمل(TOL)3 بر مبناي عملكرد شكر استفاده شد. براساس نتايج حاصله، هيبريد هاي تست كراس شماره 7، 9، 12، 18 و 22 به عنوان هيبريد هاي متحمل شناخته شدند ولي با توجه به بيشترين عملكرد شكر در شرايط تنش رطوبتي از بين پنج هيبريد فوق، هيبريد هاي شماره 7 {(436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.7} و 12 {(436*231)* SBSI-DR I-HSF-14-P.35} به ترتيب با عملكرد شكر 93/7 و 51/7 تن در هكتار به عنوان هيبريد هاي برتر متحمل انتخاب شدند.