مطالعه ساختار سنگ كره در منطقه برخوردي زاگرس شمالي با استفاده از وارون سازي هم زمان توابع گيرنده و منحني هاي پاشش امواج سطحي

مطالعه ساختار سرعتي هر منطقه كمك شاياني به شناخت وضعيت لرزه زمين­ ساختي آن مي­كند. تعيين پارامترهايي چون ضخامت پوسته و سنگ ­كره، مكان­ يابي دقيق­ زمين­ لرزه ­ها و پيش­ بيني تحولات آينده زمين ساختي هر منطقه در گرو داشتن مدل سرعتي موثق از منطقه است. فلات ايران گستره وسيعي بين دو صفحه عربي و اوراسيا است و دگرشكلي آن ناشي از همگرايي اين دو صفحه است. در اين ميان، كمربند كوهزايي زاگرس يكي از فعال ­ترين و جوان­ ترين كوهزادهاي موجود در مرز­هاي همگرايي قاره­اي در جهان است كه شناخت ويژگي ­هاي ساختاري اين منطقه مي ­تواند به فهم نحوه تغيير شكل در مرحله اول برخورد قاره­ اي و كوهزايي كمك كند. در اين تحقيق ساختار سنگ ­كره در پهنه برخوردي زاگرس شمالي، با استفاده از وارون ­سازي هم­ زمان توابع گيرنده و منحني­ هاي پاشش امواج سطحي مورد مطالعه قرار مي گيرد. منحني ­هاي پاشش از مطالعه­ اي كه در سال 2014 از طريق بُرش­ نگاري (توموگرافي) رحيمي و همكاران (2014) انجام دادند، برگرفته و توابع گيرنده از 161 دورلرزه با فاصله رومركزي °30 تا °95 و بزرگاي بيش از 5 محاسبه شده است. دورلرزه ها را 38 ايستگاه لرزه نگاري موقت در امتداد پروفايلي به طول 400 ~ كيلومتر در حد فاصل شهرهاي ايلام تا قم ثبت كرده­ اند. در اين مطالعه با استفاده از فرايند وارون سازي هم ­زمان توابع گيرنده و منحني­ هاي پاشش، مدل­ هاي سرعتي يك­ بُعدي موج برشي در زير هر ايستگاه به­ دست مي­ آيد. سپس، از كنار هم قرار دادن اين مدل­ هاي يك­ بُعدي، يك مدل دوبعدي سرعت براي سنگ­كره زيرين ايستگاه ­هاي شبكه حاصل مي­ شود. در اين مدل يك زبانه كم ­سرعت در درون پوسته­ در مدل سرعتي قابل تشخيص است كه از محل گسل اصلي عهد حاضر شروع مي­ شود و با فاصله گرفتن از اين گسل در راستاي شمال شرقي به عمق ­هاي بيشتر مي­رود. اين بي ­هنجاري در فاصله 200 كيلومتري شمال شرق گسل در عمق 35 ~ كيلومتر قابل مشاهده است. مدل سرعتي نشان مي­ دهد كه مقدار ضخامت پوسته از ابتداي خط اندازه گيري در بخش­ هاي جنوبي زاگرس (محدوده ايلام)، 43 كيلومتر است كه با حركت به سمت شمال شرق به ميزان 57 كيلومتر در زير گسل اصلي عهد حاضر مي­رسد. در سنندج - سيرجان و اروميه - دختر به ­تدريج بر اين ضخامت افزوده شده و در مرز اين دو ناحيه به بيشينه مقدار 62 كيلومتر مي ­رسد. در زير ايران مركزي ميزان ضخامت پوسته كاهش يافته و در انتهاي خط اندازه گيري در زير ايران مركزي اين ضخامت به 42 كيلومتر مي ­رسد. مدل سرعتي به دست آمده، همچنين، اطلاعات خوبي از بخش سنگ­ كره­اي گوشته ارائه مي ­دهد. اين مدل نشان مي­ دهد كه سنگ­ كره پُرسرعت زيرين زاگرس شمالي در زير سنندج - سيرجان و اروميه­ دختر و لبه­ جنوبي ايران مركزي گسترش يافته است. چنين مشاهده اي در تطابق با زيرراندگي مشاهده شده در پوسته است و مي­ تواند شاهدي بر زيرراندگي بلوك عربي به زير ايران مركزي باشد.