مطالعه جامعه‌شناختي رفتارهاي انحرافي دانشجويان: كاربست تجربي نظريه انتخاب عقلاني

Sociological study of deviant behaviors among university students: An application of rational choice theory

مراجعه به تحقيقات پيشين نشان دهنده شيوع قابل توجه رفتارهاي انحرافي در ميان دانشجويان مي‌باشد. چهارچوب نظري پژوهش حاضر نظريه انتخاب عقلاني بوده و مدل ساختاري روابط بين متغيرها نيز بر مبناي آن تنظيم شده است. در نظريه انتخاب عقلاني از يك طرف تاكيد بر منافع جرم و از طرف ديگر فرصت‌هاي جرم است كه تركيب اين دو عامل با يكديگر زمينه‌هاي وقوع جرم را مهيا مي‌سازد. نظريه‌پردازان انتخاب عقلاني بر روي عوامل موقعيتي و هزينه‌ها و منافع ادراك شده از جرم به عنوان عوامل موثر بر انتخاب اهداف و تصميم‌هاي مجرمانه تمركز مي‌كنند. روش تحقيق، پيمايشي و ابزار گردآوري داده‌ها پرسشنامه است، كه در ميان نمونه‌اي به حجم 435 نفر از دانشجويان دانشگاه تبريز و با استفاده از نمونه‌گيري طبقه‌بندي متناسب با حجم توزيع و گرد‌آوري شده است. نتايج آزمون مدل معادلات ساختاري حاكي از برازش داده‌هاي مشاهده شده با مدل نظري تحقيق در كل نمونه مي‌باشد. نتايج حاصل از تحقيق مبين اين است كه فرصت‌ها و نياز منفعت‌گرايانه عامل اصلي رفتارهاي انحرافي در ميان دانشجويان مي‌باشد. اين دو عامل از طرف ديگر همان ويژگي‌هاي ساختاربندي انتخاب است كه راه‌كاري براي پيش‌گيري از وقوع جرايم و رفتارهاي انحرافي عمل مي‌كند. زيرا ويژگي‌هاي ساختاربندي انتخاب نه تنها اطلاعاتي راجع به جرم را فراهم مي‌كند، بلكه در مورد مجرم (نيازهايش، اولويت‌هايش، ويژگي‌هاي شخصيتي و ادراكاتش)، نيز اطلاعاتي در اختيار قرار مي‌دهد.

The present study aims to investigate the type and the extent of the spread of deviant behaviors. The theoretical framework of this study is based on rational choice theory. The structural model has also been adjusted on the basis of the relationships between the variables. This study employs a survey that including a sample of 435 students of Tabriz University who have been chosen by the method of proportionate stratified random sampling. Generally speaking, the research findings of this analysis accord with the theoretical model. Furthermore, the research findings confirm that the dependent variable is significantly affected by investment, opportunity, curiositiesexcitement, and utilitarian need variables. However, the results do not support the significant effects of continuity, moral beliefs, selfcontrol and punishment variables. More specifically, the effects of opportunity variable are significant in all aspects of deviant behaviors. Finally, the detailed analysis identifies that the rational choice theory can only explain deviant behaviors among male students as it does not apply to female gender.