ارزيابي ميزان آسيب پذيري بافت هاي شهري با استفاده از ANP و GIS (مطالعه موردي: شهر سميرم)

Evaluation of vulnerability rate of urban fabrics to earthquake using ANP and GIS techniques (Case study: Semirom city)

برنامه‌ريزي با هدف مديريت بحران و تخمين ريسك زمين لرزه همواره يكي از دغدغه‌هاي اصلي برنامه‌ريزان و مديران شهري بوده است. شناخت و تعيين ميزان آسيب پذيري بافت‌هاي شهري در برابر زلزله به‌منظور برنامه‌ريزي مديريت بحران قبل از وقوع زلزله الزامي به نظر رسيده است. اين پژوهش با هدف ارائه الگويي مناسب جهت ارزيابي وضعيت آسيب پذيري بافت‌هاي شهري در برابر زلزله، بافت‌هاي شهر سميرم در استان اصفهان را مورد مطالعه قرار داده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع كاربردي بوده و بررسي در آن به روش توصيفي – تحليلي انجام شده است. به منظور نيل به اهداف پژوهش ابتدا معيار‌هاي مؤثر در آسيب‌پذيري بافت‌هاي شهري در برابر زلزله شناسايي گرديده، سپس با بهره گيري از مدل تحليل شبكه‌اي (ANP) و نرم‌افزار آن، ارزش و اهميت هر يك از معيار‌ها تعيين شده، در مرحله بعد نتايج حاصل از فرآيند تحليل شبكه‌اي با لايه راه‌هاي شرياني درجه يك، درجه دو و درجه سه، تراكم جمعيتي، كيفيت ابنيه، شيب زمين، فاصله از گسل، فضاي باز و سبز، مراكز درماني، مراكز فرهنگي، مراكز آموزشي و مسكوني، تلفيق و نقشه ميزان آسيب‌پذيري بافت‌هاي شهري در شهر سميرم تهيه گرديده است. نتايج تحقيق نشان داده كه از ميان معيارهاي تأثيرگذار، معيارهاي تراكم جمعيت، راه شرياني درجه 2 و فاصله از گسل داراي بيشترين اهميت بوده و نيز فاصله از مراكز فرهنگي و مراكز آموزشي كمترين اهميت در ميزان آسيب‌پذيري بافت‌هاي شهري را داشته‌اند. همچنين نتايج پژوهش نشان داده است كه ميزان آسيب‌پذيري در قسمت شمالي و مركزي شهر سميرم به علت نزديكي به خط گسل و فرسوده بودن بناها بيشتر از ساير مناطق اين شهر بوده است. با توجه به نتايج به دست آمده از لايه رقومي بافت‌هاي شهري سميرم با انجام برنامه‌ريزي‌هاي صحيح قبل از وقوع و نيز داشتن طرح‌هاي مديريتي پس از بحران مي‌توان به ميزان قابل توجهي از تلفات وخسارات ناشي از پيامدهاي خسارات ناشي از زلزله كاهش داد. همچنين لازم به ذكر است كه يكي از عوامل مورد غفلت قرار گرفته در طول تاريخ، عامل تكتونيك بوده، از اين رو توجه به مبحث شيب و ساير عوامل، همواره در شهرسازي سير تكاملي داشته‌اند.

Planning with the aim of crisis management and earthquake risk estimation has always been one of the main concerns of urban planners and managers. In order to plan crisis management before the occurrence of earthquake, determining the vulnerability rate of urban fabrics to earthquake is necessary. This research was aimedat providing an appropriate model for assessing the vulnerability of urban fabrics of Semirom city,located in Isfahan province, to earthquake. The current research is descriptiveanalytical in nature with practical aims. To begin with, the criteria affectingthe vulnerability of urban fabrics to earthquake were identified, and then the value and importance of each criterion were determined by using Analytic Network Process. Finally, the results obtained from Analytic Network Processwere integrated with main and side roads, population density, buildingsquality, land slope, distance from fault, green space, health centers, cultural centers, and educational and residential centers, and vulnerability map of  Semirom urban fabrics to earthquake was prepared. The results showed that among the studied criteria, population density, side road and distance from the fault were the most important criteria, while distance from cultural and educational centers had the least importance in vulnerability of urban fabrics. Furthermore, vulnerability of the northern and central parts of the city was higher than other areas of the city due to their proximity to the fault line and the presence of old buildings in these parts. Based on the results obtained from digital layer of urban fabrics of Semirom city, losses and damages caused by the earthquake can be significantly reduced by proper planning before and after the occurrence of earthquake. It should also be noted that tectonic aspect is one of the factors that has always been neglected throughout the history; therefore paying attention to slope issue and other factors in urbanism has had evolutionary process.