بررسي و تحليل ارادهٔ الهي از ديدگاه ميرداماد

Mir Damad on the Divine Will

آرای میرداماد در بحث ارادۀ الهی را می‌توان در سه بخش طرح كرد: (1) معناشناسی، (2) وجود شناسی و (3) تفسیر روایات دالّ بر فعلی بودن صفت اراده. در حوزۀ معناشناسی، با استناد به ادلهٔ نقلی و عقلی، او قائل به تفاوت میان ارادۀ الهی و انسانی شده و ارادۀ الهی را «علم به نظام اكمل و عنایت به تحقق آن» تعریف كرده است. در ساحت وجودشناسی، و بحث از ذاتی یا فعلی بودن صفت اراده، میرداماد ادله‌ای بر ذاتی بودن آن بیان كرده و به دنبال آن به مصاف دیدگاه كلینی در باب نفی ارادۀ ذاتی در حق تعالی و نقد آن رفته است. در مقام سوم، میرداماد سعی در تبیین عدم تنافی دیدگاه خود با احادیث و روایات دال بر صفت فعل دانستن اراده و حادث بودن آن دارد. بدین منظور وی اراده را به دو اطلاق در نظر می‌گیرد، نخست معنای مصدری كه اراده بدین معنا سازگار با ذات الهی و به معنای احداث و ایجاد شیئی است، و گاهی نیز مقصود از اراده معنای فعلی است كه همان فعلی است كه فاعل آن را ایجاد می‌كند و در روایات اراده در این معنا منتزع از مقام فعل بوده و حادث است.

Mir Damad’s view about the divine will can be divided into three sections: semantics, ontology and interpretation of the hadiths which imply that the will is an attribute of act. First, he defines God’s will as His knowledge of all beings and tries to differentiate between God’s and human’s will. Secondly, he proves that will is one of the essence attributes of God and not an attribute of act. Based on this, he criticizes the Kulayni’s theory which implies that the divine will is an attribute of act. Finally, according to Mir Damad, both hadith and philosophical argument have the same meaning about the God’s will. That is, God has this attribute in his essence, therefore he wants to create the world. On the other hand, all the creations are the God’s will in the level of action. Based on this, will has two meanings: will as the essence and will as the action according to which, we have to interpret the attribute of will in Shia hadith.