بررسي تاثير تاج پوشش‌هاي مختلف زيتون بر برخي خصوصيات خاك در يك سيستم آگروفارستري (مطالعه موردي: شهرستان آق‌قلا- استان گلستان)

Investigation of effects of different canopy cover of olive on some soil properties under an agroforestry system (Case study: AqQala, Golestan province(

سابقه و هدف: درختان نقش مهمي در تمامي اكوسيستم خاكي ايفا مي‌كنند. درختان از طريق سيستم ريشه‌اي و تاج ‌پوشش‌هاي خود، مي‌توانند تاثير به‌سزايي در حفاظت، حاصلخيزي و بهبود كيفيت خاك داشته باشند. پژوهش‌هاي انجام شده در زمينه تاثير نقش درختان بر خصوصيات خاك نشان مي‌دهد كه حضور درختان نقش مهمي در بهبود خصوصيات خاك تحت تاج پوشش خود داشته است. با توجه به اهميت و نقش درختان بر خصوصيات خاك اطراف خود، مديريت درختان در برنامه هاي اصولي حفاظت و حاصلخيزي خاك ضروري است. يكي از مواردي كه مي‌بايست در اين راستا مورد توجه قرار گيرد، تاج پوشش درختان مي‌باشد. به همين جهت در اين پژوهش به بررسي تاثير تاج پوشش درختان زيتون در يك نوع سيستم آگروفارستري بر روي مواد آلي و عناصر غذايي خاك پرداخته شده است. مواد و روش‌ها: براي انجام اين پژوهش زميني تحت سيستم آگروفارستري (كشت گندم در بين درختان زيتون) و زمين تحت كشت گندم (منطقه شاهد) در نظر گرفته شد. در سيستم آگروفارستري، سه تيمار سطح تاج پوشش: تاج ‌پوشش‌هاي كوچك، تاج پوشش هاي با سطح متوسط و تاج پوشش هاي بزرگ در نظر گرفته شد. ماده آلي خاك از روش تيتراسيون و نيتروژن كل خاك از رابطه همبستگي بين نيتروژن و ماده آلي محاسبه شد. فسفر محلول در خاك از روش اولسن و همكاران و دستگاه اسپكتروفتومتري استفاده گرديد. پتاسيم از روش عصاره‌گيري با استات آمونيوم و دستگاه فليم فتومتري اندازه گيري شد. ميانگين وزني قطر خاكدانه به روش الك تر اندازه گيري شد. جهت تجزيه و تحليل داده هاي حاصل از نتايج آزمايشگاهي از نرم‌افزار SPSS و Excelو براي مقايسه ميانگين تيمار‌ها از آزمون حداقل تفاوت معني‌داري (LSD) استفاده شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تيمار هاي مختلف تاج پوشش تاثير معني‌داري بر ماده آلي، فسفر و ميانگين وزني قطر خاك‌دانه در سطح معني‌داري يك و پنج درصد داشتند. ارتباط معني‌داري بين تيمارهاي مختلف تاج پوشش و ميزان پتاسيم خاك مشاهده نشد. در نتيجه اجراي سيستم آگروفارستري، ميزان ماده آلي از 22/0 به 49/1 درصد، نيتروژن كل خاك از 01/0 به 074/0 درصد، فسفر خاك از 79/0 به 22/1 ميلي‌گرم بر ليتر، پتاسيم از 94/4 تا 95/6 ميلي‌گرم بر ليتر، ميانگين وزني قطر خاكدانه از 04/0 به 15/0 ميلي‌متر افزايش داشتند. نتيجه‌گيري: حضور لاشبرگ و بقاياي گندم در پاي درختان موجب افزايش مواد آلي و غذايي خاك و بهبود خصوصيات خاك شده است. سيستم آگروفارستري به‌دليل تلفيق چند نوع سيستم مختلف (درختكاري، زراعت و مرتع) مي‌تواند به‌عنوان راهكاري در جهت افزايش حاصلخيزي خاك و كمك به جلوگيري از فرسايش خاك به‌ويژه در مناطق خشك باشد. امروزه به‌دليل افزايش جمعيت، نياز روز‌افزون به مواد غذايي را در پي داشته است. همين امر منجر به افزايش بهره برداري از زمين هاي كشاورزي و از دست رفتن حاصلخيزي خاك شده است. سيستم‌هاي آگروفارستري به‌عنوان نوعي كشاورزي پايدار مي‌تواند در دراز‌مدت به حاصلخيزي خاك بيافزايد.

Background and Objectives: Trees play an important role in all terrestrial ecosystems. Trees can have a main impact by their root system and canopies on conservation, fertility and improve quality of soil. Studies conducted in context of the effect of trees on soil properties indicate that presence of trees have had an important role in improving soil properties under their canopy. Considering the importance and role of trees on soil properties, trees management is essential in programs principles of soil conservation and fertility. One thing that should be considered in this context is the canopy of trees. Therefore, this study has been paid to investigate of effect of olive trees canopies in an agroforestry system on soil organic matter and nutrient. Materials and Methods: The land under agroforestry system (wheat cultivation in between olive trees) and land under wheat cultivation (control area) were considered for this study. In agroforestry system, three treatments of canopy cover: canopy cover with small area, canopy cover with moderate area and large canopy cover were considered. Organic matter was used titration method and soil nitrogen was calculated by using correlation between nitrogen and organic matter. Soil soluble phosphorous was determined by Olsen method and spectrophotometer. Measurement of potassium was determined by using ammonium acetate method and flame photometry. Mean weight diameter was measured by wet sieving. To analyze the data from laboratory results SPSS and Excel softwares were used. For comparison of means least significant difference (LSD) was used. Results: The results showed that different treatments of canopy cover had a significant effect on organic matter, phosphorous and mean weight diameter at 1% and 5% levels of significance. Significant correlations have not been observed between different treatments of canopy cover and soil potassium. As a result of the implementation of agroforestry system, there were increase in the amount of organic matter from %0.22 to %1.49, nitrogen from %0.01 to %0.074, phosphorus from 0.79 to 1.22 mgL-1, potassium from 4.94 to 6.95 mgL-1 and mean weight diameter from 0.04 to 0.15 mm. Conclusion: The presence of litter fall and wheat debris under trees increased soil organic matter and nutrient content and improve soil properties. Agroforestry system can be considered as an approach to increase of soil fertility and help prevent soil erosion especially in arid zone because of combination of several different systems (trees, crops and pasture). Today, increase of population has caused increasing demand for food. This led to increased utilization of agricultural land and loss of soil fertility. Agroforestry system as a sustainable agricultural can increase soil fertility in long term.