پاسخ عملكرد كمّي و كيفي سه اكوتيپ بابونه (Matricaria chamomilla L.) به كاربرد كودهاي زيستي در منطقه بوشهر

Yield and quality response of three chamomile (Matricaria chamomilla L.) ecotypes to biofertilizers application in Bushehr region

به‌منظور بررسی عملكرد كمّی و كیفی دو اكوتیپ بومی بابونه (Matricaria chamomilla L.) از بوشهر و یك اكوتیپ بابونه تجاری (اصفهان) در واكنش به كودهای زیستی آزمایشی در دو سال 1386 و 1387 به‌صورت فاكتوریل در قالب طرح پایه‌ بلوك كامل تصادفی با سه تكرار در شهرستان بوشهر انجام شد. تیمارها شامل اكوتیپ بابونه در سه سطح، بكارگیری قارچ میكوریزا در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) و میزان كود فسفات زیستی در سه سطح 0، 30 و60 كیلوگرم در هكتار بود. از زمان گلدهی بابونه به بعد صفات مورفولوژیك و عملكردی سنجیده شد و پس از برآورد عملكرد گل، بازده اسانس، مقدار كامازولن در اسانس و مقدار آپیژنین 7-گلوكوزید و میزان عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در بوته و نیز در خاك مزرعه پس از آخرین برداشت گل اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد بجز اثر اصلی اكوتیپ سایر اثرهای اصلی كودهای زیستی و برهم‌كنش آنها با یكدیگر روی صفات مورد نظر معنی‌دار نشدند. مقایسه میانگین‌های وزن خشك گل نشان داد كه دو اكوتیپ بابونه بوشهر در سال اول نسبت به اكوتیپ اصفهان حدود 34% افزایش وزن داشتند، در حالیكه در سال دوم ضمن افزایش كلی در وزن خشك اكوتیپ‌ها، اكوتیپ 2 بوشهر با 66/1132 كیلوگرم در هكتار بیشترین عملكرد گل خشك را به خود اختصاص داد و اكوتیپ‌های 1 بوشهر و اصفهان به‌ترتیب با 4/12% و 8/48% كاهش در رتبه بعدی قرار گرفتند. از نظر مقدار كامازولن در اسانس و آپیژنین 7-گلوكوزید در گل خشك در هر دو سال آزمایش به‌ترتیب برتری آماری با اكوتیپ اصفهان و اكوتیپ‌های بابونه بوشهر بود (p≤0.05). گرچه در این تحقیق اثر كودهای زیستی (شامل میكوریزا و فسفات زیستی) بر صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار نشدند ولی دستیابی به 800 تا 1000 كیلوگرم در هكتار عملكرد گل خشك، حدود 3 كیلوگرم در هكتار عملكرد اسانس، درصد بالای كامازولن در اسانس (16-15% در اكوتیپ اصفهان و 7-5% در اكوتیپ‌های بوشهر) و مقدار قابل توجه تولید آپیژنین 7-گلوكوزید (7/12-10 كیلوگرم در هكتار) نشان‌دهنده توانایی تولید مطلوب گیاه بابونه تحت تأثیر كودهای زیستی در شرایط مزرعه بود. بر این اساس به‌دلیل سازگاری بوم‌شناختی گسترده‌ گیاه بابونه با شرایط و عملیات زراعی منطقه بوشهر می‌توان به تولید این گیاه دارویی ارزشمند در قالب یك سیستم كشاورزی كم‌نهاده مبادرت ورزید و آن را با اطمینان وارد تناوب زراعی منطقه نمود.

This research was aimed to investigate the yield and quality response of two endemic chamomile (Matricaria chamomilla L.) ecotypes from Bushehr and a commercial ecotype from Esfahan to biofertilizers, a field experiment was conducted during two growing seasons of 2008 and 2009 at the research farm of Persian Gulf University (Boushehr campus). The experiment was carried out in a randomized complete blocks design in a factorial arrangement with three replications. Treatments consisted of chamomile ecotypes, mycorrhisal inoculationfection (with and without) and amount of micro-biophosphate fertilizer (0, 30 and 60kg.ha-1). Morphological traits and flower yield were evaluated from the flowering period onwards and trhen the essential oil concentration, Chamazulene and Apigenine 7-glycoside percentage were measured. Also, after final harvest, nitrogen, phosphorous and potassium content of chamomile plant and soil were investigated. Result showed that except of the main effect of ecotypes, the other main and interaction effects on the measured traits were insignificant. The flower dry weight of Bushehr ecotypes (1 and 2) was %34 more than that of Esfahan ecotype in 1st year. However, in 2nd year, Boushehr2 had the highest dry flower yield (1132.66 kgha-1) followed by Boushehr1 and Esfahan ecotypes with 12.4 and 48.8 percent loss, respectively. In both years of experiment, Esfahan ecotype produced more chamazulene in essential oil and Boushehr ecotypes were superior treatments for Apigenine 7-glycoside in dried flower (p≤0.05). Although our finding revealed no significant effect of biofertilizers on all measured traits, a dry flower yield of 800-1000 kgha-1, 3 kg ha-1 essential oil, high percentage of chamazulene in essential oil (15-16% for Esfahan and 5-7% for Boushehr ecotypes), and considerable amount of Apigenine 7-glycoside in dried flower (10-12.7 kgha-1) demonstrated the high potential yield of chamomile using biofertilizers under field condition. Therefore, since chamomile showed a proper and vast ecological adaptation to the cultural conditions in Boushehr region, it could be introduced to the low input agricultural systems as a reliable part of local crop rotations.