بررسي تقويم حياتي گياه گزروغن (Moringa peregrine (Forssk.) Fiori.) در ناحيه جنوب‌شرق ايران

A study on phenology of Moringa peregrina (Forssk.) Fiori. in the southeast of Iran

به‌منظور بررسی مراحل تقویم حیاتی گونه گزروغن (Moringa peregrine (Forssk.) Fiori.) با خصوصیات اقلیمی و تأثیر فیزیوگرافی بر تغییر این رفتارها، تحقیقات گسترده‌ای در رویشگاه‌های گزروغن در جنوب شرق ایران طی سال‌های 1387 تا 1390 انجام شد. پس از شناسایی رویشگاه‌های گزروغن در استان‌های هرمزگان و بلوچستان، در هر استان شش رویشگاه شاخص انتخاب و در هر رویشگاه، سه پایه میانسال علامت‌گذاری شدند. مراحل فنولوژی (رشد رویشی، گل‌دهی، تشكیل میوه، رسیدن بذر، كمون و رشد مجدد) در دوره‌های 15 روزه اندازه‌گیری گردید. تجزیه و تحلیل آمار هواشناسی و تاریخ‌های وقوع فنولوژی نشان داد كه عوامل اقلیمی ازجمله بارندگی (میانگین و پراكنش)، میانگین دمای سالیانه و دوره خشكی در رفتارهای اكولوژیكی گزروغن تأثیرگذار است. در شرایط عادی در رویشگاه‌های طبیعی با متوسط ارتفاع 700-600 متر از سطح دریا، گزروغن با سپری شدن دوره سرما، رشد رویشی را از اوایل بهمن آغاز نموده و از اوایل اسفند گل‌های صورتی تا سفید به تعداد زیاد در انتهای شاخه‌های جوان ظاهر شده و دوران گل‌دهی تا اوایل فروردین ادامه می‌یابد. از اواسط فروردین، نیام‌های سبز رنگ میوه ظاهر شده و به‌تدریج رشد نموده و در خرداد شروع به رسیدن می‌نمایند كه در این زمان از انتها شروع به شكافتن غلاف و ریزش بذرها می‌نمایند. برگچه‌های گزروغن دارای عمر كوتاهی بوده و با گرم شدن هوا در اردیبهشت ماه شروع به ریزش می‌كنند. با رشد میوه‌ها و بروز تنش خشكی، برگ‌ها از اواخر اردیبهشت شروع به ریزش نموده كه تا آخر خرداد ادامه می‌یابد. از اوایل تیر گزروغن وارد كمون شده و در آبان با كاهش شدت گرما، رشد رویشی خود را آغاز می‌نماید. در اوایل آذر اندام‌های گل ظاهر شده كه با كاهش دما، فرصت تلقیح بدست نیامده و برگ‌ها و گل‌ها در اثر كاهش دما در اواخر آذر ریزش می‌نمایند. در این زمان گزروغن وارد كمون زمستانه می‌شود. بررسی‌ها نشان داد كه جهت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی و ترسالی مراحل فنولوژی را در گزروغن تحت تأثیر قرار داده و انرژی گرمایی مورد نیاز برای رسیدن دانه نباید از 2470 درجه روز رشد كمتر ‌باشد.

Phenological stages of Moringa peregrina (Forssk.) Fiori. was studied in the southeast of Iran during 2008 to 2011. This study was carried out in six regions of Hormozgan and Balochestan provinces. Three trees were marked in each site and monitored every 15 days. Phenological stages included the time of bud break, flowering, fruiting, ripening, fruit and leaf shedding, and several other characteristics. The results of phenological and meteorological data indicated that the growth patterns of M. peregrina might alter with annual temperatur, fluctuations of drought and precipitation. M. peregrina is an evergreen plant and its growth is started when proper temperature and enough humidity are available. Leaf buds begin to sprout and primary leaves appear in January. These leaves are short-lived and start to fall in May when the temperature gets warm. White and pink flowers appear in February and March. Pod-like and green fruits appear on young branches in April and May. Fruit ripening starts simultaneously with maturity stage in July and seeds begin to fall out in August. Petiole falling starts simultaneously with fruit development and drought occurance from late May to late June. Dormancy period is followed by August and continues until November. Rainfall during the flowering stage induces the flowers not to inoculate, and other phonological phases are affected. Results from different sites showed that the phenological stages of Moringa peregrina might be altered with aspect, altitude and latitude, but in all conditions, the minimum growth degree days (G.D.D) required for ripening seed should not be less than 2470°C.