بررسي تأثير تنش كمبود آب بر عملكرد و تركيب‌هاي اسانس گياه دارويي نوروزك (Salvia leriifolia Benth.)

Effects of water deficit stress on Salvia leriifolia Benth. yield and essential oil composition

به‌منظور مطالعه تأثیر تنش كمبود آب بر عملكرد كمّی و تركیب‌های اسانس گیاه دارویی نوروزك (Salvia leriifolia Benth.) آزمایشی در مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی انجام شد. تیمارهای مختلف آبیاری براساس میزان تبخیر و تعرق واقعی در 4 سطح به میزان 100% (آبیاری كامل)، 6/66% (تنش متوسط)، 3/33% (تنش شدید) و بدون آبیاری (شاهد) در قالب طرح بلوك كامل تصادفی در سه تكرار اعمال گردید. نتایج نشان دادند كه درصد اسانس برگهای سبز و ساقه گل‌دهنده در تیمارهای تنش شدید و بدون آبیاری به‌طور معنی‌داری (05/0≥p) بیشتر از تیمار آبیاری كامل بود. بالاترین عملكرد ماده خشك برگ و ساقه گل‌دهنده در تیمار آبیاری كامل و كمترین مقدار آن در تیمار شاهد مشاهده شد. تنش آب عملكرد اسانس برگ و ساقه گل‌دهنده را به‌طور معنی‌داری كاهش داد، اما عملكرد اسانس تحت تأثیر تنش آبی متوسط قرار نگرفت. نتایج همچنین نشان دادند كه تركیب‌های اصلی اسانس در كلیه سطوح تنش كمبود آب شامل 8،1-سینئول، بتا-پینن و بورنئول بودند كه در مجموع نزدیك به 50% از كل اجزای اسانس برگ‌های سبز را در تیمار آبیاری كامل شامل شدند. با افزایش شدت تنش آب، میزان این تركیب‌ها به‌تدریج در اسانس افزایش یافته، به‌طوری كه در تیمار بدون آبیاری، تركیب‌های فوق به‌ترتیب به میزان 1/21، 7 و 3/15 درصد در برگ‌های سبز، و 39، 12 و 55 درصد در ساقه گل‌دهنده در مقایسه با تیمار آبیاری كامل افزایش یافته و تركیب‌های سدرن-13-اُل و دلتا-كادینن در تیمار بدون آبیاری به‌ترتیب به میزان 5/58% و 46% در برگ‌های سبز و 52% و 14% در ساقه گل‌دهنده كاهش نشان دادند.

The effects of water deficit on yield, essential oil contents and composition of Noroozak (Salvia leriifolia Benth.) were investigated at Khorasan-e-Razavi Agricultural and Natural Resources Research Center, Mashhad-Iran. The treatments were deficit irrigation based on actual evapotranspiration (ETc) at the rate of 100% (fully irrigated), 66.6% (moderate stress), 33.3% (severe stress) and non-irrigated (control). The experiment was analyzed in a randomized complete block design with three replications. Results indicated that the essential oil percentage of green leaves and flowering stem in severe stress and control was significantly (P≤0.05) higher than that of fully irrigated treatment. The highest and lowest dry matter yields were obtained in fully irrigated and control treatments, respectively. Severe deficit (P≤0.05) decreased the essential oil yield significantly but it was not affected in moderate stress. Results also showed that 1, 8-cineol, β-pinene and borneol were the main essential oil constituents in all water deficit treatments, included nearly 50% of total essential oil contents. The above essential oil constituents in control treatment increased by 21.1%, 7% and 15.3% in green leaves and 39%, 12% and 55% in flowering stems in comparison with fully irrigated treatment. However cedren-13-ol and δ-cadinene decreased by 58.5% and 46% in green leaves and 52% and 14% in flowering stems, respectively.