تأثير شرايط محيطي بر كمّيت و كيفيت اسانس گياه نوروزك (Salvia leriifolia Benth.)

Effects of environmental conditions on the quantity and quality of Salvia leriifolia Benth. essential oil

در این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر كمّیت و كیفیت اسانس گیاه نوروزك (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمع‌آوری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه كلونجر طبق فارموكوپه بریتانیا از سرشاخه‌های گلدار خشك شده انجام شد. تركیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های گاز كروماتوگرافی (GC) و گاز كروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار گردیدند. به‌منظور بررسی اثر برخی عوامل محیطی بر میزان اسانس و تركیب‌های اصلی سازنده تیپ‌های شیمیایی از تجزیه همبستگی كانونیك توسط نرم‌افزار آماری SAS v. 9.1 استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد كه میانگین بازده اسانس 5/1-7/0 درصد به‌ترتیب مربوط به جمعیت طبس سبزوار و بجستان بود. در مجموع، در اسانس‌های مورد مطالعه 22 تركیب شناسایی شد كه از میان این تركیب‌ها سه تركیب جونیپر كامفور (9/39-12%)، 1،8-سینئول (21-6/3%)، بتا-پینن (1/18-7/8%) و آلفا-پینن (10-4/4%) در میان جمعیت‌های مختلف از غلظت بالایی برخوردار بودند. تجزیه همبستگی چندگانه بین 8 تركیب شیمیایی و 9 عامل محیطی نشان داد كه شش متغیر اول كانونیك دارای همبستگی كانونیك قابل توجه و معنی‌دار بودند. ضرایب همبستگی كانونیك اولین متغیر نشان داد كه میزان بالای آلفا-پینن و بتا-پینن و درصد كم دلتا-كادینول با مقدار كم كلسیم و پتاسیم خاك رابطه مستقیم و مثبتی دارند. به عبارت دیگر، كاشت گیاه نوروزك در خاك‌های غنی از كلسیم و پتاسیم باعث افزایش دلتا-كادینول موجود در اسانس شده و در عین حال میزان آلفا-پینن و بتا-پینن موجود در اسانس را كاهش می‌دهد.

In this study, 12 populations of Salvia leriifolia Benth. were collected to investigate the effects of environmental factors on the quantity and quality of essential oil. Oil was extracted using hydrodistillation based on the British Pharmacopoeia method. Chemical compositions of essential oils were detected using the GC-FID and GC-MS techniques. The influence of environmental factors on essential oil and chemical composition was analyzed using canonical correlation by SAS v. 9.1. Results showed that the average yield of essential oil were between 0.69-1.5% (v/w) for Tabas Sabzevar and Bajestan, respectively. Twenty-two compounds were identified, among which the concentration of juniper camphor (12.0-39.9%), 1,8-cineole (3.6-21%), β-pinene (8.7-18.1%) and α-pinene (4.4-10%) was high. Canonical correlation analysis among eight morphological traits and nine chemical properties revealed that the first six canonical variables had a significant canonical correlation. Canonical correlation coefficients of the first variable showed that high levels of α-pinene and β-pinene and low percentage of δ-cadinole had a direct and positive relationship with low amounts of soil calcium and potassium. In other words, the cultivation of S. leriifolia in soils rich in calcium and potassium increases δ-cadinole and α-pinene content and decreases β-pinene content in the essential oil.