بررسي آب مجازي درون‌حوزه‌اي در حوضه آبريز سفيدرود

Investigating interbasin virtual water in Sefidroud basin

تجارت آب مجازي، در بخش‌هاي صنعتي، كشاورزي و اجتماعي و در سطوح مختلف كشوري و جهاني قابل‌بررسي است. در پژوهش حاضر، آب مجازي در بخش آبياري و در مقياس درون‌حوزه‌اي، در حوضه آبريز سفيدرود ارزيابي شد تا نتايج آن در تخصيص منابع آب حوضه مورداستفاده قرار گيرد. بر اين اساس هشت الگوي كشت (S1 S8) در حاشيه رودخانه قزل‌اوزن (استان‌هاي زنجان و آذربايجان شرقي) طي سال‌هاي 1404-1380 توسط مدل SWAT ارزيابي شد. در اين راستا، اطلاعات هواشناسي، هيدرولوژيكي رودخانه و عملكرد محصول زراعي براي سال‌هاي 1404 1394، از طريق مدل سري زماني ARIMA توليد گرديد. مقايسه مقادير متوسط آب مجازي گندم (24/373/2) و برنج (06/428/3 مترمكعب بر كيلوگرم) در استان‌هاي زنجان و آذربايجان شرقي، نشان داد كه كشت گندم گزينه مناسب‌تري در منطقه مي‌باشد. نتايج نشان داد الگوي كشت 50 درصد گندم آبي 50 درصد گندم ديم (S6)، گزينه مناسبي براي جايگزين شدن كشت برنج در حاشيه رودخانه قزل‌اوزن در استان‌هاي زنجان و آذربايجان شرقي مي‌باشد. همچنين تبادل آب مازاد گزينه S6 به استان پايين‌دستي حاشيه رودخانه قزل‌اوزن (گيلان) منجر به كاهش آب مجازي كشت برنج در اين استان مي‌شود.

Virtual water trade is investigated in industrial, agricultural, social sectors for national and global scales. In this study, interbrain virtual water was evaluated in irrigation sector for the Sefidroud basin to use in the allocation of water resources. In this regard, through investigating eight cropping pattern (S1 S8) in the riverbank of Qezelozan River (provinces of East Azarbaijan, Zanjan) during the years 20012025 were evaluated SWAT model. Data of Meteorological, hydrological river and crop yield for the years 2014 2025, were produced using Minitab 17.0 software through ARIMA time series model. The results showed that cultivating dry irrigated wheat (S6) is more appropriate in the East Azarbayjan and Zanjan province because of average of virtual water of wheat and rice is 2.73 3.24 and 3.28 4.06 (m3/kg) ,respectively. Also, excess water exchange for S6 from East Azarbayjan and Zanjan provinces to Gilan province resulted in to reduce virtual water of rice Guilan province.