تأثير تراكم بوته بر صفات مرفولوژيك و زراعي ژنوتيپ‌هاي‌ بزرك دارويي (Linum usitatissimum L.)

Effect of plant density on morphological and agronomical traits of four varieties of linseed (Linum usitatissimum L.)

به‌منظور بررسی ویژگی‌های مرفولوژیك و زراعی ژنوتیپ‌های مختلف بزرك دارویی (Linum usitatissimum L.) در تراكم‌های مختلف بوته، یك آزمایش مزرعه‌ای به‌صورت فاكتوریل در قالب طرح بلوك كامل تصادفی در سه تكرار در مزرعه اجرا گردید. تراكم‌های مختلف ٣٠٠، ٥٠٠ و ١٠٠٠ بوته در مترمربع به‌عنوان فاكتور اول و چهار ژنوتیپ‌ بزرك ایرانی، استرالیایی، كانادایی و فرانسوی به‌عنوان فاكتور دوم منظور گردید. نمونه‌برداری در سه مرحله رشد رویشی، ٥٠% گل‌دهی و رسیدگی فیزیولوژیك انجام شد. نتایج نشان داد كه تراكم بوته اثر معنی‌داری بر میانگین صفات ارتفاع، وزن ماده خشك هوایی گیاه در مرحله رشد رویشی،‌ ارتفاع، قطر ساقه، وزن خشك در مرحله ٥٠% گل‌دهی، ارتفاع، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی و وزن خشك در مرحله رسیدگی داشت. درضمن صفات تعداد كپسول در بوته، وزن هزاردانه، عملكرد دانه و شاخص برداشت نیز تحت تأثیر تراكم بوته قرار گرفت. ژنوتیپ‌های مختلف بزرك اثر معنی‌داری روی صفات ارتفاع، قطر ساقه و تعداد شاخه فرعی در هر سه برداشت داشت. صفات تعداد كپسول در بوته، ‌تعداد بذر در كپسول، وزن هزاردانه، عملكرد دانه، شاخص برداشت و تعداد روز تا ٥٠% گل‌دهی و رسیدگی فیزیولوژیك نیز تحت تأثیر معنی‌دار ژنوتیپ‌های بزرك قرار گرفت. حداكثر عملكرد دانه با میانگین ٨٩٩ كیلوگرم در هكتار مربوط به تیمار 1000 بوته در مترمربع بود. ژنوتیپ ایرانی بزرك، با تولید میانگین ٤٠/٦ بذر در كپسول، تولید میانگین ١٣٧٥ كیلوگرم بذر در هكتار، میانگین شاخص برداشت ٢٣/٢١، بیشترین و با میانگین ٦٥ روز تا ٥٠% گل‌دهی و ١٢٣ روز تا رسیدگی فیزیولوژیك دیررس‌‌ترین ژنوتیپ بود.  

In order to evaluate the morphological and agronomical traits of linseed (Linum usitatissimum L.) genotypes in different plant densities, a field experiment was conducted as a factorial experiment in RCBD design with three replications in the field. Plant densities of 300, 500, and 1000 plant/m2 as first factor and four linseed genotypes (Iran, Australia, Canada, and France) as second factor were used. Plants were harvested at three stages of vegetative growth, 50% flowering, and maturity stage. Results showed that plant densities had significant effect on plant height and above-ground dry weight in vegetative stage; plant height, stem diameter and dry weight in 50% flowering; and plant height, stem diameter, stem branch number, and dry weight in maturity stage. In addition, the number of capsules per plant, 1000 seeds weight, grain yield and harvest index were significantly affected by plant densities. Different linseeds genotypes showed significant effect on the characteristics of plant height, stem diameter, and stem branch number, in all three harvest stages. Traits as number of capsules per plant, number of seeds per capsule, 1000 seeds weight, grain yield, harvest index, and 50% of flowering and maturity also were affected significantly by linseeds genotypes. The maximum grain yield was obtained in the density of 1000 plants/m2.  Maximum values were recorded for Iranian linseed genotype with an average production of 6.40 seeds per capsule, an average production of 1375 kg of seeds per hectare, and a mean harvest index of 21.23. It was also identified as the latest genotype for both days to 50% flowering (65 days) and days to maturity (123 days).