بررسي عملكرد و تركيب اسيدهاي چرب دانه ارقام گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در منطقه شيروان

Evaluation of yield and seed fatty acid compositions of Safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars in Shirvan region

این تحقیق به‌منظور بررسی اثر تاریخ كاشت پاییزه و بهاره بر روی عملكرد دانه، میزان روغن و تركیب اسیدهای چرب ارقام گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در منطقه شیروان انجام شد. تحقیق در قالب طرح بلوك كامل تصادفی و به‌صورت كرت‌های خرد شده با سه تكرار در مزرعه پژوهشی دانشكده كشاورزی شیروان (دانشگاه فردوسی مشهد) در سال 1390-1389 به اجرا در آمد. كرت‌های اصلی به دو تاریخ كاشت پاییزه و بهاره و كرت‌های فرعی به پنج رقم گلرنگ شامل سینا، CW-4445، Sahuripa-88، توده محلی قوچان و توده محلی اصفهان اختصاص یافت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد كه تاریخ كاشت، عملكرد دانه، میزان روغن و تركیب اسیدهای چرب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عملكرد دانه و میزان روغن در كشت پاییزه (به‌ترتیب kg/ha2230% و 5/29%) بیشتر از كشت بهاره (به‌ترتیب kg/ha1520% و 5/27%) بود. براساس نتایج این تحقیق رقم سینا در كشت پاییزه (kg/ha2989) و رقم CW-4440 در كشت بهاره (kg/ha1789) بیشترین عملكرد دانه را داشتند. به لحاظ میزان روغن هم در كشت پاییزه و هم كشت بهاره رقم Sahuripa-88 بالاترین درصد روغن (به‌ترتیب 32% و 7/29%) را داشت. میزان اسیدهای چرب پالمتیك، استئاریك و اولئیك در كشت پاییزه نسبت به بهاره افزایش معنی‌داری یافت. باوجوداین میزان اسیدهای چرب لینولئیك و لینولنیك در كشت پاییزه كاهش معنی‌داری را نشان داد و نیز دارای پایداری روغن بالایی بود. براساس نتایج این تحقیق بین ژنوتیپ‌ها تفاوت معنی‌داری در عملكرد دانه، میزان روغن، تركیب اسیدهای چرب و پایداری روغن وجود داشت. نتایج حاصل از این تحقیق گویای اینست كه تاریخ كاشت و رقم از مهمترین عوامل مؤثر بر عملكرد دانه، میزان و كیفیت روغن در دانه گلرنگ محسوب می‌شوند. ارقام سینا، CW-4445 و توده محلی قوچان دارای قابلیت مناسبی برای توسعه كشت گلرنگ و افزایش سطح زیر كشت در منطقه هستند.

This research was aimed to study the effects of autumn and spring sowing on seed yield, oil content and fatty acid compositions of five safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars in Shirvan region. The experimental design was a split plot in randomized complete blocks design with three replications, conducted in research field of Shirvan College of Agriculture, Ferdowsi University of Mshhad during 2010-2011. Main plots were allocated to two sowing times (autumn and spring) and the sub-plots included five safflower cultivars. Cultivars were Cina, CW-4445, Sahuripa- 88, Ghocahan local and Isfahan local. The results of variance analysis showed that the seed yield, oil content and fatty acid compositions were affected by sowing date. Seed yield and oil content obtained in autumn sowing (2330kg/ha, and 29.5%) were greater as compared to the spring sowing (1550kg/h, and 27.5%). The highest seed yield was obtained from Cina in autumn sowing (2989kg/ha) and CW-4445 in spring sowing (1789kg/ha). Sahuripa-88 had the highest oil content in autumn and spring sowing. The fatty acid content of palmitic, stearic acid and oleic increased significantly in autumn sowing. The fatty acid content of linoleic and linolenic decreased significantly in autumn sowing with high oil stability. According to the obtained results, seed yield, oil content, fatty acid compositions and oil stability of cultivars showed significant diffrences. Our results demonstrated that the sowing time and variety may have an important effect on seed yield, oil content and quality of safflower seed. Cina, CW-4445, and Ghochan local cultivars showed desirable potential for cultivation of safflower as well as increasing the area under cultivation.