اثر تنش خشكي بر صفات مورفولوژيك، ميزان پرولين و درصد تيمول در آويشن (Thymus vulgaris L.)

Water deficit effect on morphology, prolin content and thymol percentage of Thyme (Thymus vulgaris L.)

تنش كمبود آب به‌طور دائم یا موقت، در رشد و توزیع پوشش طبیعی گیاهان و در عملیات كشت، بیشتر از عوامل محیطی محدودكننده است. آویشن (Thymus vulgaris L.) از مهمترین گیاهان خانواده نعناع است و مصارف دارویی دارد. به منظور بررسی اثر تنش خشكی بر رشد، عملكرد و انباشت متابولیتهای سازگاری (پرولین) و مواد مؤثره آویشن (تیمول)، آزمایشی در شرایط كنترل شده گلخانه در قالب بلوك كامل تصادفی با چهار تیمار و چهار تكرار در سال 1385 انجام شد. سطوح مختلف تنش خشكی شامل شرایط 100% ظرفیت مزرعه‎ای (شاهد یا بدون تنش)، 85% ظرفیت مزرعه‎ای (تنش ملایم)، 70% ظرفیت مزرعه‎ای (تنش متوسط)، 55% ظرفیت مزرعه‎ای (تنش شدید) بود. نتایج تجزیه‌های آماری نشان داد كه تنش خشكی اثر معنی‌داری بر پارامترهای رشدی، عملكرد اندام رویشی و انباشت پرولین و درصد تیمول داشت. با افزایش تنش خشكی ارتفاع بوته، تعداد ساقه جانبی، وزن خشك و وزن تر اندام رویشی، حجم ریشه، وزن تر و خشك ریشه و طول ریشه كاهش نشان داد. درصد تیمول و میزان پرولین افزایش یافت. (در 55% ظرفیت مزرعه‌ای (تنش شدید) میزان پرولین و درصد تیمول افزایش یافتند). البته عملكرد مورفولوژیك با متابولیتهای ثانویه پرولین و تیمول رابطه عكس را با تغییرات تنش خشكی نشان داد.

Water deficit stress, permanent or temporary, limits the growth and the distribution of natural vegetation and the performance of cultivated plants more than any other environmental factors. Mechanism involved is still not clear. Thyme (Thymus vulgaris L.) is an important medicinal plant in perfume and medical industry. In this research, the effects of water deficit stress on growth, yield, metabolites compatible (prolin) and oil composition of thyme (thymol) were studied. Complete randomized block design with 4 treatments and 4 replications have been used in 2006. Water deficit levels included control (100% field capacity), mild stress (85% field capacity), medium stress (70% field capacity) and severe stress (55% field capacity). The statistical analysis showed that water deficit had significant effect on growth parameters, yield biomass, prolin and thymol. Water stress decreased plant height, number of secondary branches, dry and fresh weight growth and root mass, dry and fresh weight root and length root. In addition, thymol percentage and prolin content increased with severe stress (55% field capacity). Morphological yield with secondary metabolites prolin and thymol were obversed with water deficit changes.