جايگاه نيروهاي نظامي در تحول نظام قدرت در ايران با تكيه‌بر عصر سلجوقيان

Position of Miitary Forces in Development of Power System in Iran: emphasizing Seljukid Era

نظر به كارآمدي نيروهاي نظامي و انتظامي در تكوين و تداوم نظام‌هاي قدرت در اعصار مختلف، نوشتار حاضر با استفاده از روش تحليلي-تاريخي، جايگاه و كاركرد نيروهاي نظامي در سير تحول ساختار سياسي ايران را در بخشي از قرون ميانه بررسي مي‌كند. اين جايگاه و كاركرد با تكيه‌بر تحولات سياسي عصر سلجوقي تبيين شده است، اما تبيين و تفسير مذكور را با در نظر داشتن زمينه‌هاي پيشيني موضوع و ميراث دوران باستاني و اسلامي ايران در دستور كار قرار داده است. عصر سلجوقي از حيث تبديل امارت به سلطنت در ايران جايگاه مهمي دارد؛ چراكه در اين عصر سنن حكومت‌داري ايراني- اسلامي چه از منظر انديشه‌اي و چه اجرايي با سنن ايلي و قبيله‌اي در هم پيوند مي‌خورد و شرايط متفاوتي را در سطح وسيعي به گستره ايران رقم مي‌زند كه از تلاش براي تمركز قدرت و همنوايي مناسبات جامعه و حكومت تا گسست و تشتت سياسي در تحول مي‌باشد. بخش مهمي از تحولات مذكور حاصل ماهيت عمل و جايگاه نظاميان در ساختار قدرت است كه انسجام، انتظام، عدالت و امنيت را تحت تاثير قرار مي‌دهد؛ بنابراين پرداختن به جايگاه نيروهاي نظامي در چگونگي ساختار قدرت اين عهد مسيله مهمي به شمار مي‌رود.

iven the efficiency of military and police forces in evolution and continuation of power systems in different eras, this article, by using analytical-historical method, examines the position and function of military forces in evolution trend of Iranian political structure in a part of Middle Ages. This position and function has been explained by emphasizing Seljukid era but this explanation and interpretation has set the a priori contexts and the heritage of Iranian ancient and Islamic eras into its agenda. In terms of turning Emirate into kingdom in Iran, the Seljukid era has an important position because in this era, the traditions of Iranian-Islamic governance, in terms of thought and execution, blended with nomadic traditions and create different conditions at a vast level in Iranian realm which is various from power concentration and harmony in society-government relations to political rupture and tension. An important part of these developments is the result of nature of military action and position in power structure which is coherence, order, justice and security. Therefore dealing with the position of military forces in power structure of the era is a significant issue.