نقش مير مهنا در تحولات امنيتي خليج‌فارس (با تاكيد بر اخراج هلندي‏ها)

The Role of Mirmohnna in Security Developments of Persian Gulf (emphasizing expelling the Dutch)

در طول تاريخ خليج‌فارس همواره به‌عنوان يك آبراه مهم و استراتژيك و منطقه‌اي ژيوپليتيك مطرح بوده است. همين ويژگي‌ها باعث شده تا اين آبراه مهم، مورد طمع و تجاوز گروه‏هاي مختلفي از بيرون قرار گيرد. در دوران زنديه و بخصوص دوره كريم‌خان زند نيز كشورهاي مختلف اروپايي كه از مدت‏ها پيش وارد خليج‌فارس شده بودند، اهداف استعماري خود را در اين منطقه مهم دنبال مي‏كردند. هلندي‏ها در سال 1168 ه.ق / 1754 م وارد جزيره خارك شدند. نمايندگان كمپاني هند شرقي هلند (واك)، در طول مدت حضورشان در اين جزيره به ايجاد روابط اقتصادي و سياسي با ‏كريم‏خان زند و ديگر امراي محلي پرداختند، ضمن آنكه در اين مدت با گروه‏هاي مختلفي چون انگليسي‏ها، آل زعاب در بندر ريگ و گروه‏هاي قبيله‏اي ديگر درگير مسايل مختلف شدند. در اين پژوهش كه با استفاده از روش تحليلي-توصيفي و با استناد به منابع كتابخانه‌اي انجام شده است، به بررسي مسايلي كه موجب چالش ميان ‏كريم‏خان زند و مير مهنا، همچنين كشمكش ميان مير مهنا و كمپاني هند شرقي هلند گرديد و نقش مير مهنا در سركوبي كمپاني هلندي مي‌پردازد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد، هلندي‏ها‏ در درگيري كه با مير مهنا امير بندر ريگي بر سر خراج سال‏ها‏ي حضورشان در جزيره خارك داشتند شكست خوردند و در نخستين روز از سال 1766 م بعد از فعاليت تجاري 140 ساله در خليج‌فارس براي هميشه از اين آبراه مهم اخراج شدند.

during history, the Persian Gulf has been always an important strategic channel and a geopolitical region. These features have caused this important channel being exposed to various groupsʹ greed and aggression. During Zandieh era, particularly Karimkhan Zand reign, different European countries entering the Persian Gulf for many years, followed their colonial goals in this significant region. The Dutch entered Khark Island in 1754. During their presence in this island, the representatives of Dutch East India Company established economic and political relations with Karimkhan Zand and other local rulers. Meanwhile in this period of time, they engaged in different disputes with different groups such as the Brits, Al-Zaʹab in Rig Port and other tribes. In this research, done by analytical-descriptive method and referring to archive resources, some issues have been examined that have caused challenges between Karimkhan Zand and Mirmahna on the one hand, and between Mirmahna and Dutch East India Company on the other. Also it has examined the role of Mirmahna in suppressing the Dutch East India Company. The findings show that the Dutch failed in their conflict with Mirmahna, the ruler of Rigi Port over their presence in Khark Island and they were expelled from this important channel in 1766 after 140 years of their presence in the Persian Gulf.