بررسي و پهنه بندي تنش‌هاي گرمايي موثر بر زعفران در استان خراسان جنوبي

Assessment and mapping of heat stress affecting the saffron in South Khorasan Province

اقليم از مهمترين عوامل تعيين كننده توزيع جغرافيايي گونه‌هاي گياهي از جمله زعفران مي‌باشد. تنش‌هاي گرمايي از مهمترين عوامل كاهش دهنده عملكرد محصولات كشاورزي است. استان خراسان جنوبي به عنوان قطب توليد زعفران نيز از تنش‌هاي حرارتي برخوردار مي‌باشد. در اين پژوهش از داده‌هاي ايستگاههاي سينوپتيك و كليماتولوژي استان كه داراي آمار معتبري بودند، استفاده شد، سپس اقدام به شناسايي رفتار تنش‌زاي آسيب رسان به زعفران گرديد. براي اين منظور نخست آستانه‌هاي حداكثر دما به سه دسته تا حدي بحراني (35 تا40 درجه)، بحراني (40 تا 45 درجه) و فوق بحراني (بيش از 45 درجه سانتي‌گراد) طبقه‌بندي گرديد. در گام بعدي با نوشتن برنامه‌اي در محيط Matlab اين روزها از پايگاه داده دماي بيشينه ايستگاه‌هاي منتخب استخراج گرديد. با استفاده از صدك90 آستانه‌ي تعيين روزهاي داغ در هر ايستگاه مشخص گرديد. در ادامه در محيط GIS نقشه‌هاي پهنه بندي تنش گرمايي و حداكثر دما ترسيم شد. نتايج نشان مي‌دهد كه ماه‌هاي دوره گرم بالاترين روزهاي بحراني و فوق بحراني را دارند و در اسفندماه نيز روزهاي بحراني افزايش يافته است. روند رخداد روزهاي تنش‌زا در سال‌هاي اخير افزايش يافته است كه مي‌تواند بر گل‌دهي زعفران و عملكرد محصول تاثيرگذار باشد. جنوب، غرب و مركز استان بالاترين روزهاي فوق بحراني را داشته‌اند كه تعداد اين روزها در غرب تا 177 روز در تيرماه رسيده است. كاهش عملكرد محصول در سال هاي اخير در كانون‌هاي تنش‌زا، از جمله پيامدهاي تنش‌هاي گرمايي در استان مي‌باشد.

Climate is the most important determinants for the geographical distribution of plant species such as saffron. The thermal stress is one of the most important factor in reducing the yield of agricultural products. South Khorasan province as a center for saffron production suffers from thermal stresses. In this study, data was used from the province synoptic and climatology stations which provided valid data. Then, analysis was conducted to identify the stressful behavior that was harmful to the Saffron. For this purpose, the maximum temperature thresholds were categorized as somewhat critical (35 to 40 degrees), critical (40 to 45 degrees) and supercritical (more than 45 ° C) groups. In the next stage, a program was written in Matlab software to extract these days from the maximum temperature database of the selected stations. Using the 90th percentile, the threshold for hot days was determined for each station. Than the maps for hot stress and maximum temperature zoning were drawn in GIS environment. The results show that the hot period months have the greatest critical and supercritical days and the critical days also has increased in March. The occurrence of stressful days has increased in recent years that might affect the flowering and yield of saffron. The South, West and Central parts of the province have possessed the greatest number of supercritical days which have reached 177 days in July in the West of province. Reduced crop yields in the stressful centers in recent years, is amongst the consequences of heat stress in the province.