محاكمات ميان صدرالمتالهين و آقاعلي حكيم در باب معاد جسماني

An Assessment of Mulla Sadra and Hakeem Zenoozi viewpoints on Bodily Resurrection

معاد جسماني از مهم‌ترين مباحث اعتقادي و فلسفي است كه ملاصدرا، ضمن توجه به ادلۀ نقلي، آن را مبرهن به ادلۀ عقلي نيز نمود و معتقد است معاد جسمانيِ او «طابق النعل بالنعل» همان معادي است كه از جانب شرع انور بيان گرديد و انكار آن را انكار ايمان و منكر او را كافر مي‌انگارد. در مقابل، حكيم مؤسس آقاعلي حكيم، در آثارش، مخالفت خويش را با معاد جسماني صدرالمتألهين ابراز نموده، كوشيد تا معاد جسماني از منظر خويش را مطابق عقل و نقل معرفي كند. وي با تمسك بر روايتي از امام صادق(ع)، منقول از احتجاج طبرسي، ادلۀ عقلي خويش را بنا نهاد. اين نوشتار بر آن است كه با بازخواني معاد جسماني از منظر آقاعلي حكيم، ادلۀ عقلي و نقلي او را مورد ارزيابي قرار دهد و به قضاوت بنشيند.

Bodily resurrection is among the most prominent doctrinal and philosophical problems which was rationally demonstrated by Mulla Sadra. Having considered the revealed proofs in question Mulla Sadra his version of bodily resurrection is “literally” the same as articulated in sacred Sharia the denial of which is regarded as a ground for disbelief and excommunication. The original thinker Zenoozi, by contrast, disagrees with Sadra’s version and tries to demonstrate bodily resurrection in accordance with reason and revelation. He based his argument on a hadith from Imam Sadeq (A.S.) in Tabarsi’s Ehtejaj. The present article is an attempt to assess Zenoozi’s view and arguments and make a judgment on rival versions of bodily resurrection presented by these two great thinkers