چالشهاي حقوقي فراروي ايران و آمريكا بر سر پرونده ايرباس

در روز 3 ژوئيه 1988 برابر با 12 تير ماه 1367 ناو وينسنس آمريكا مستقر در خليج فارس در پاسخ به گزارش يكي ديگر از ناوهاي آمريكايي حاضر در منطقه مبني بر حمله به يك كشتي تجاري پاكستاني، خود را به حوالي جزاير ايراني قشم و هنگام رساند. در پي اين اقدام، بنابر ادعاي مقامات ايراني، چند قايق جنگي ايراني مبادرت به شليك به سوي وينسنس نمودند كه اين عمل با واكنش متقابل رزمناو آمريكايي روبرو گرديد. كه در اثناي اين درگيريِ، ناو مذكور با شليك دو فروند موشك هواپيماي مسافربري شركت ايران اير به شماره پرواز 655 با 290 نفر مسافر و خدمه كه از فرودگاه بندر عباس به مقصد دبي در پرواز بود را سرنگون ساخت. هواپيماي ايران اير در حالي مورد اصابت قرار گرفت كه هنوز بر فضاي آب هاي سرزميني ايران قرار داشت. بلافاصله پس از وقوع اين حادثه، دولت ايران موضوع را در شوراي سازمان هواپيمايي كشوري بين المللي (ايكائو) مطرح نمود كه صرفا به محكوميت قضيه بسنده كرد و آمريكا را مقصر نشناخت. لذا در اين بررسي هدف ايران محقق نشد. دولت ايالات متحده پس از وقوع سانحه ضمن خودداري از پرداخت غرامت به ايران اير يا قبول مسئوليت، اعلام آمادگي كرد تا به بازماندگان اين حادثه به طور مستقيم غرامت پرداخت نمايد. دولت ايران ضمن رد اين پيشنهاد، در تاريخ 17 مه 1989 دادخواستي را تقديم ديوان كرد و متعاقب آن لايحه ي خود را نيز در تاريخ 24 ژوئيه ي 1990 تسليم آن مرجع نمود. ايران در دادخواست خود اهداف زير را دنبال مي نمود : • تجديدنظر خواهي در مورد تصميم ايكائو مورخ 17 مارس 1989 مبني بر عدم نقض كنوانسيون شيكاگو توسط دولت ايالات متحده ؛ • تصميم گيري در مورد نقض كنوانسيون منع و جلوگيري از اعمال غيرقانوني عليه امنيت هواپيمايي كشوري (كنوانسيون مونترال) از سوي دولت ايالات متحده به دليل سرنگون ساختن هواپيماي ايران اير؛ • تعيين ميزان غرامت قابل پرداخت از سوي دولت ايالات متحده به شرط احراز نقض مندرج در قسمت قبلي. هدف اين مقاله بازخواني پرونده سقوط ايرباس ايران توسط ناو وينسنس آمريكا ، چگونگي حادثه و ادعاهاي حقوقي ايران و نهايتاً چگونگي و چرايي مختومه شدن اين پرونده در ديوان بين المللي دادگستري قبل از رسيدگي در آن ديوان مي باشد.