زمينه‌ها و بايسته‌هاي تحقق تمدن نوين اسلامي از منظر تمدن‌گرايان

The contexts and necessities of realizing the modern Islamic civilization from the viewpoint the civilizationists

براي بيان علت‏هاي ضعف و بايسته‌هاي رشد و شكوفايي جامعه، جريان‏هاي فكري متعددي در جهان اسلام شكل‌ گرفته است. دراين‏ميان، «تمدن‌گرايان» در تحليل علل عقب‏ماندگي و بيان زمينه‌ها و بايسته‌هاي حل اين مشكلات، نگاهي تمدني داشته، بازسازي «تمدن اسلامي» يا ايجاد «تمدن نوين اسلامي» را به‏عنوان چشم‌انداز مطلوب جهان اسلام ترسيم كرده‌اند. اين مقاله بر اساس روش تحليل اسنادي و با بهره‌گيري از ابزار فيش‌برداري از منابع، به دنبال شناخت زمينه‌هاي شكل‌گيري اين جريان فكري و بيان بايسته‌هاي تحقق تمدن نوين اسلامي از منظر تمدن‌گرايان است. با توجه به يافته‌ها مي‌توان گفت از منظر متفكران تمدن‌گرا، در جهت تحقق تمدن نوين اسلامي بايد به دو دسته مؤلفه‌ حقيقي (سبك زندگي و شبكه روابط اجتماعيِ مبتني بر آموزه‏هاي اسلامي) و مؤلفه‌ ابزاري (سامان مادي و مواردي چون نوآوري‏ها، ابزارها، نهادها، اقتدار سياسي و بين‌المللي) توجه كرد. در اين منظر، از جمله بايسته‌هاي اساسي تحقق تمدن نوين اسلامي عبارت‏اند از: قرآن‏محوري، علم‌گرايي، اسلامي‌سازي معرفت و جهان‌گرايي.

Numerous intellectual currents have been formed in the Islamic world to explain the causes and necessities of growth and prosperity of the society. Among these currents, the civilizationists have a civilizational view in analyzing the causes of backwardness and explaining the contexts and necessities for resolving these problems. They consider rebuilding “the Islamic civilization” or creating a “modern Islamic civilization” as the favorable prospect for the Islamic world. Using the document analysis method and by taking notes of the available sources, this article tries to recognize the contexts of the creation of this intellectual current and explain necessities of realizing the modern Islamic civilization from the viewpoint of the civilizationists. The article shows that according to the civilizationists, to realize the modern Islamic civilization, it is necessary to take into account two categories of actual elements (lifestyle and the network of social relations based on the Islamic teachings) as well as instrumental elements (material organization and issues such as initiatives, means, institutions, political and international authority). From this perspective, the basic necessities of realizing the modern Islamic civilization are Quranism, Scientism, Islamization of knowledge and universalism.