تحليل انتقادي آب مجازي از منظر سياست‌گذاري

Critically analysis of virtual water from the perspective of policymaking

مفهوم تجارت آب‌مجازي به داد و ستد آب مصرف شده براي توليد كالاها و محصولات كشاورزي از طريق مبادله آن‌ها بين كشورها اشاره دارد. توني آلن با طرح اين مفهوم بر كارايي آن جهت بهبود مسأله توزيع نابرابر آب در جهان تأكيد كرد. در اين مقاله با بررسي ابعاد تجارت آب مجازي از منظر مدل تجارت بين‌الملل هكشر اولين، نظريه‌ي اوليه آلن بررسي و بر خلاف پيش‏بيني خوش‏بينانه اوليه مشخص شد كه تجارت آب مجازي حتي در برخي كشورهاي كم‌آب ممكن است موجب تشديد فشار بر منابع آب شود. اين الگو ممكن است به دلايل مختلفي از جمله (1) نامتوزان بودن نسبت عوامل توليد (مخصوصاً آب به زمين) در بخش كشاورزي، (2) قيمت‌گذاري نادرست آب كشاوزي، (3) سياست‌هاي تشويقي دولت و (4) موانع تجارت آزاد مشاهده شود. در ادامه‏ ي مقاله تجارب استفاده از مفهوم آب مجازي از منظر سياست‌گذاري در مديريت پايدار منابع آب در قالب تجارب كشورهاي مشابه ايران مورد بررسي قرار گرفت و گزينه‌هاي سياستي موازي نيز طرح و بررسي شد.

The concept of virtual water trade refers to transact of the water consumed for production of goods and agricultural products through international trade. The Anthony Allan introduced this concept to improve global water used efficiency. In this paper, the original theory of Allen has been investigated through incorporating virtual water as a factor of production in HeckscherOhlin international trade model. The results indicate that contrary to Allen 's initial optimistic forecasts, virtual water trade increased the pressure on water resources in some countries. This pattern may be the consequence of the following causes: (1) the imbalance of production factors relative to one another (especially water to land) in the agricultural sector (2) the inefficient agricultural water pricing, (3) government 's agricultural incentive policies, and (4) barriers to free trade. Then, we have investigated the experiences of using the virtual water concept from the perspective of policy making on sustainable water resources management in the framework of similar countries to Iran and also, the parallel policy options.