در جستجوي تصوير كالبدي مسجد مطلوب در پنداشت هاي ذهني جامعه، نمونه موردي: شهر بجنورد، خراسان شمالي

Investigating Physical Image of an Ideal Mosque in the Subjective Assumptions of Society, Case Study: Bojnord City, North Khorasan Province

مذهب، اساسي ترين نقش را در حيات فردي و اجتماعي انسان در تمام دوران هاي پيش از مدرن )معاصر( داشته است. از اين رو بناهاي مذهبي تمدن ها، همواره مهم ترين و باارزش ترين آثار معماري هر تمدن و فرهنگي به شمار مي رود. در دوره معاصر، معماري مسجد نيز همچون ساير بناها، دچار دگرگوني شده است. اهميت مسجد و تحولات آن در دوره معاصر، دغدغه بسياري از پژوهشگران معماري بوده است. موضوع پژوهش هايي كه تاكنون در اين باره انجام شده است، بيشتر تبيين مباني نظري و مفاهيم، و يا توصيف كالبدي بناهاي مذهبي بوده است و كمتر پژوهشي به ذهنيت مردم از كالبد مسجد پرداخته است. در پژوهش حاضر، پنداشت هاي ذهني مردم بجنورد درباره تصوير مطلوب مسجد امروزي مورد بررسي قرار گرفته است. اين پژوهش، توصيفي و از نوع پيمايشي بوده و ابزار گردآوري داده ها، پرسشنامه اي 36 گويه اي است. جامعه آماري، شامل كليه افراد ساكن در شهر بجنورد است. حجم نمونه آماري 311 نفر است. نتايج پژوهش نشان داد كه بيشتر پرسش شوندگان، مسجد مطلوب را بزرگ و باشكوه، با گنبد و مناره هاي متوسط يا بزرگ، داراي خوانايي در مقياس محله اي و با فاصله حداكثر 10 دقيقه پياده روي تا محل كار يا زندگي دانسته اند. صحن، گنبد و مناره، مهم ترين عناصر كالبدي مسجد برشمرده شده اند. بيشتر افراد، شبستان مطلوب را داراي ارتفاع متوسط يا بلند، تعداد ستون هاي كم، پنجره هاي با تعداد و بزرگي در حدّ معمول، و سقف گنبدي شكل توصيف كردند. همچنين از نظر پرسش شوندگان، ميزان موفقيت مساجد معاصر بجنورد، نسبتاً پايين بود. در نظرات مردم نسبت به ميزان موفقيت معماري مساجد معاصر بجنورد، در ميان دو گروه مردان و زنان، همچنين در ميان گروه رشته هاي تحصيلي و سني مختلف، تفاوت معناداري مشاهده نشد. نظر مردم در مورد ميزان موفقيت معماري مساجد معاصر بجنورد، با ميزان تحصيلات آن ها و با شكل مطلوب گنبد، ارتباط معناداري داشت. نتايج اين پژوهش مي تواند به عنوان يكي از عوامل موثر در طراحي مساجد، مورد استفاده معماران قرار گيرد.