تحليل اقتصاد سياسي از الگوي فضايي تخصيص هزينه‌هاي جاري و تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي در استان‌هاي ايران

Spatial Pattern on the Allocation of Costs and Acquisition of Capital Assets in the Iranian Provinces: A Political Economy Analysis

بودجه‌هاي جاري و عمراني استاني از مهم‌ترين ابزارهاي اقتصادي بخش عمومي است كه با كمك آن مي‌توان نابرابري‌ها و ناتوازني‌هاي منطقه‌اي را در كشور كاهش داد. در اين پژوهش به بررسي ابعاد مختلف اين موضوع و ميزان اثرگذاري متغيرهاي مختلف اقتصادي بر ميزان پراكندگي و توزيع بودجه‌هاي جاري و عمراني در استان‌هاي كشور پرداخته شده است. متغيرهاي توضيحي سرانه توليد ناخالص داخلي بدون نفت، سهم نفت در توليد ناخالص داخلي، تراكم جمعيت و مجموع مخارج عمراني تخصيص‌يافته به استان‌هاي كشور است. به اين منظور با استفاده از داده‌هاي پانل دوره 1392-1384 به برآورد مدل تجربي پرداخته شده است. ضمن بررسي مدل از حيث اثرات ثابت يا متغير و تخمين آزمون ‌هاسمن، نتايج نشان مي‌دهد بين متغيرهاي سرانه توليد ناخالص داخلي بدون نفت، تراكم جمعيتي و مجموع مخارج عمراني تحقق‌يافته استان‌ها رابطه مثبت برقرار است. سهم نفت در توليد ناخالص داخلي بر اعتبارات استاني اثر منفي و معناداري دارد. ضريب متغير توليد ناخالص داخلي سرانه بيانگر كشش درآمدي بودجه‌هاي عمومي استاني است و درواقع نشان‌دهنده تبادل كارايي ـ برابري در مدل است. ضريب به‌دست آمده براي اين متغير 359/0 است. به اين معنا كه هرچند رفتار بودجه‌ريزي دولت در ايران به‌طور مطلق كارايي‌محور نيست؛ اما بيشتر متمايل به تخصيص به استان‌هايي است كه توليد بالاتر دارند تا استان‌هايي كه از فقر بيشتر رنج مي‌برند.

Provinces-related current and developmental budgets are among the most important economic tools controlled by public sector which can decrease regional inequalities and imbalances in the country. Therefore, this study investigates different aspects of this issue and the impact of different economic variables on the distribution of current and developmental budgets in the provinces. The explanatory variables used in this study consist of non-oil GDP per capita, share of oil in GDP, population density and total expenditure allocated to the provinces of the country. In doing so, using panel data 1384-92, we estimate the empirical model through econometric tests. The model has been applied in terms of both variable and fixed effects and estimation by "Housman test". The results show that there is positive relationship between the variables of non-oil GDP per capita, population density and total expenditure. The share of oil in GDP has negative and significant effect on provincial credits. Coefficient of GDP per capita represents income elasticity of provinces-related public budget and, in fact, reflects the exchange efficiency and equity in the model. Obtained coefficient for this variable is 0.359. meaning that although the behavior of the Iranian governmentʹs budget is not based on absolute performance but is allocated to the provinces that have higher production rather than the provinces that suffer most from poverty.