ديدگاه آيت الله جوادي آملي درباره نهاد انسان در قرآن (تفسير آيه فطرت)

ازنظر آيت الله جوادي آملي، انسان متوجه كمال و جميل مطلق است. اين حالت بنينوع انسان است كه خداي تبارك و تعالي جبلي انسان را بر آن مفطور كرد. فطرت انساني بر كمالات نوراني مخمور است كه باارزش ترين سرمايه وجودي اوست و هيچ مخلوقي از آن بهره ندارد؛ ازاين رو، انسان همچون چشمهاي جوشان است كه مي تواند جويهايي را سيراب كند. خداي سبحان براساس ارزش وجودي انسان به او امر فرمود كه قعود و قيام خويش را متوجه دين قيم كند تا قوام يابد و توجه خود را سوي دين حنيف كند تا همواره در صراط مستقيم حق بماند. هرچند آيه ابتدا با فعل امر مفرد آمده؛ اما از فعل بعدي كه جمع است، تعميم ثابت ميشود. از فرمان خدا دو نكته به دست ميآيد: 1) اين توجه بايد همراه با معرفت باشد؛ 2) قوام امت مرهون توجه آنان به دين قيم است. فطرت انسان و دين الهي هيچ تهافتي ندارند، بلكه سنخ واحدي دارند. خلاقيت علامه در تفسير قرآن به قرآن به كمك روايات ماثور از معصومين: در تبيين اين آيات تجلي ميكند كه ايشان بين فطرت پاك و غيرمشوب به باطل با دين حنيف هيچ تنافري نميبيند و معتقد است شهادت اوليه انسان همان نداي دروني فطرت است؛ بدين ترتيب، بين آيه ذر و آيه فطرت ارتباط برقرار ميكند؛ درحاليكه بسياري از مفسران در اين كار موفق نبودهاند. در اين پژوهش، افزون بر اشاره به نكات بديع درباره فطرت، اثبات مي كنيم ديدگاه استاد شباهت آشكاري با انديشه علامه دارد و نظر برخي مفسران، مانند فخر رازي را برنميتابد.