بررسي تأثير آموزش مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي بر خودكارآمدي تغذيه‌اي در پيشگيري از پوكي استخوان در دختران نوجوان

Investigation of the Effect of Health Education Based on Health Belief Model on Nutritional SelfEfficacy in Prevention of Osteoporosis in Adolescent Females

مقدمه: استئوپروز شايع ترين بيماري متابوليك استخوان است كه با كاهش تودهي استخواني و تغيير ساختمان ميكروسكوپيك نسج استخوان تظاهر مي كند و به دنبال خود افزايش شكنندگي و حساسيت استخوان را در بر دارد. تغذيهي صحيح و اصلاح عادات غذايي نادرست نقش بسيار مهمي را در كاهش ابتلا به اين بيماري ايفا مي كند كه اين امر جز با آموزش صحيح و هدفمد امكان پذير نيست. نظر به اهميت جايگاه آموزش هاي پيشگيرانه در سنين نوجواني، اين پژوهش با هدف بررسي تأثير آموزش مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي بر خودكارآمدي تغذيه اي در پيشگيري از پوكي استخوان در دختران نوجوان صورت گرفت. روش كار: در اين مطالعهي نيمه تجربي كه در سال 92 انجام شد تعداد 106 نفر از دختران مراجعه كننده به فرهنگسراي بهاران و سلمان فارسي به طور تصادفي ساده به دو گروه آزمون (53) و كنترل (53) تقسيم شدند. داده ها به صورت پيش آزمون و پس آزمون توسط پرسش نامه اي پژوهشگر ساخته كه روايي و پايايي آن مورد سنجش قرار گرفته است جمع آوري شد. پرسش نامه در سه بخش، بخش اول اطلاعات دموگرافيك، بخش دوم مدل اعتقاد بهداشتي و بخش سوم خودكارآمدي تغذيه اي طراحي شد. پس از انجام پيش آزمون در دو گروه، مداخله ي آموزشي در طي 4 جلسه آموزشي 1 ساعته براي گروه آزمون انجام گرفت، داده ها با نرم افزار SPSS v.16 و آزمون تحليل كوواريانس مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته ها: قبل از مداخله ميانگين و انحراف معيار خودكارآمدي در گروه آزمون و كنترل به ترتيب 45/9 ± 58/97 و 53/10±96 بود و اختلاف معناداري بين نمره ي خودكارآمدي تغذيه اي در قبل از مداخله وجود نداشت. پس از انجام مداخله ي آموزشي ميانگين نمره ي خودكارآمدي تغذيه اي در گروه آزمون به ۱۰۵٫۲۸ افزايش يافت. مقايسه ميانگين خودكارآمدي تغذيه اي قبل و بعد از آموزش، نشان دهنده ي اختلاف معنادار در هر دو گروه (05/0 >P) و تأثير گذار بودن آموزش در ارتقاء خودكارآمدي تغذيه اي در گروه مداخله است. نتايج در قسمت اجزاي مدل اعتقاد بهداشتي (حساسيت درك شده, شدت درك شده، منافع درك شده، موانع درك شده) نيز بعد از آموزش در گروه مداخله نسبت به گروه كنترل افزايش معناداري را نشان داد (001/0>P). نتيجه گيري: مطالعه ي حاضر نشان داد يك مدل رفتاري مانند الگوي اعتقاد بهداشتي، مي تواند چارچوبي مناسب براي پيش برد اهداف آموزشي در زمينه ي خودكارآمدي تغذيه اي در پيشگيري از پوكي استخوان باشد و بر احتمال رسيدن به اهداف آموزشي، بيافزايد.

Introduction: Osteoporosis is the most common metabolic bone disorder that is characterized by decreased bone mass and changed microscopic architecture of bone tissue. Ultimately, these processes increase fragility of bone and induce pathologic fracture. Healthy nutrition and change of incorrect habits of nutrition play a significant role in reducing incidence and prevalence of osteoporosis. These goals will be impossible except with proper education. Considering the importance of preventive education in adolescence, this study was performed to determine the effect of health education, based on health belief model, on selfefficacy in prevention of osteoporosis in female adolescents. Methods: In this quasiexperimental study, 106 adolescent females were randomly allocated to two experimental (53) and control (53) groups. They were evaluated in two phase (preintervention and immediately after the intervention). The data were collected using a new questionnaire, the validity and reliability of which was investigated (P = 0.81). The questionnaire included three parts: demographic information, health belief model and nutritional selfefficacy. After the pretest, the intervention was performed for the case group during four sessions that lasted one hour. Information was analyzed by statistic methods (Covariance analysis) (SPSS v.16). Results: There was a significant difference in the mean selfefficacy score before and after the intervention in the case group (P < 0.001). There was a significant difference between the intervention and control group, after the intervention, in the following items, perceived susceptibility, perceived benefits, and perceived barriers (P < 0.001). Conclusions: Results of this study showed that behavioral models, such as the health belief model, could provide a framework for improvement of education in the field of nutritional efficacy for the prevention of osteoporosis.