تعامل با خانواده در سنت رضوي (رويكرد تبارشناسانه)

Interaction with family: A genealogical approach

چكيده: امامان معصوم (ع) در تفكر شيعي نه باني شريعت الهي‌اند و نه در افزودن يا كاستن آن نقشي ايفا مي‌كنند. آن چه آنان به عنوان مراجع ديني بر عهده دارند، تبيين حقيقت ديانت، بيان سنت و سيره صحيح نبوي است كه در گذر زمان و دوره‌هاي تاريخي، عمداً يا سهواً مورد فهم و تفسيرهاي مختلف قرار مي‌گرفت و چه بسا از مسير اصلي خويش دور مي افتاد. اين مقاله كه با انگيزه تبارشناسي يكي از آموزه‌هاي اخلاقي يعني سنت تعامل با خانواده در سيره رضوي شكل گرفته، بر آن است تا ريشه‌ها و منابع سخنان امام رضا (ع) در خصوص مسيله پيش گفته را بكاود و نشان دهد از منظر آن حضرت، اين مقوله كه امروزه نيز مثل هميشه از مسايل پيچيده، مهم و تا حدي مبهم است و هر كسي از زاويه‌اي به آن نگريسته، چگونه انعكاس يافته است. اين كه اساساً تشكيل خانواده با چه شرايطي است، چه نوع رابطه‌اي مي‌تواند به تحكيم و تداوم آن بينجامد و زندگي متعالي و درخوري را به ارمغان آورد از دغدغه‌هاي كانوني است، اما اين كه در زبان و سيره امام رضا (ع) در اين باره چه آمده و مهم‌تر از آن، داده‌هاي ايشان از چه سرچشمه‌اي ناشي شده و به تعبير ديگر مناشي و تبار آن‌ها چيست؟ پرسش اصلي و محوري است كه با بررسي روايات منقول از امام و تطبيق آن با سخن پيشينيان بدان پاسخ خواهيم داد. فرضيه نويسنده آن است كه انگيزه محوري امام در استناد به كلام رسول خدا (ص) و پيشوايان پيشين، علاوه بر دغدغه احياي سنت اسلامي و ترويج ارزش‌هاي ديني، ايجاد پشتوانه براي سخنان و اظهار نظرهاي خويش است، عاملي كه در تبليغ و تبيين دين براي تنفيذ كلام و تسليم مخاطب ضرورت دارد.

Abstract: According to Shi’ism, the infallible Imams are neither the founders of the divine religion, nor do they play any role increasing or decreasing it. As religious authorities, they are supposed to elucidate the truth of religion and Prophet Mohammad’s true tradition and seerah, which has been deliberately or unknowingly subject to different interpretations in the course of time and in different periods of history. This might have driven the prophetic seerah out of its true direction. This research, which has been inspired to investigate the genealogy of a moral teaching, dealing with the tradition of family in Razavi seerah, purports to examine the roots and sources of Imam Reza’s statements in this regard and demonstrate how the issue of family, which is currently a complicated, important, and to some extant ambiguous topic, is reflected in his words. The requirements to establish a family and the kind of relationship that can consolidate it and create a dignified and appropriate life are of concern for many people these days. In this research, we examine the reflections of this issue in Imam Reza’s language and seerah, and more importantly explore the sources of imam’s data in this respect, or its genealogy. We try to answer this question by investigating the Imam’s quotations and comparing them with those of his predecessors. The hypothesis of this research is that Imam’s primary motivation for citing the words of the Prophet and other religious leaders has been to revive the Islamic traditions and promoting religious values and also to gain support for his remarks and comments, which is necessary to make one’s words more effective and persuade the audience in promoting and explaining the religion.